SORU :Çekirdeğin içerisinde ne bulunur.
CEVAP :DNA (Deoksiribo Nükleik Asit)
SORU :DNA bölünme sürecinde kısalıp kalınlaşır ve etrafına bazı özel proteinler eklenerek neye dönüşür.
CEVAP :kromatinlere,
SORU :kromatinler de yoğunlaşıp, kısalıp kalınlaşarak neye dönüşür.
CEVAP :kromozomlara
SORU :kalıtsal özellikleri taşıyan ve hücre bölünmesi başlangıcında oluşan yapılara ne denir
CEVAP :Kromozom
SORU :DNA, hücrenin yönetici molekülüdür ve neyi yönetir.
CEVAP :yaşamsal faaliyetleri (solunum, beslenme, üreme)
SORU :Çift zincirli sarmal bir yapıda olan DNA üzerinde, genetik bilgileri taşıyan ne bulunur.
CEVAP :genler
SORU : DNA’nın canlıya özgü tüm kalıtsal özelliklerinin şifrelendiği ve bu özelliklerin taşındığı bölüme ne denir
CEVAP :Gen
SORU :Canlının ten renginden kan grubuna kadar birçok özelliğinin ortaya çıkmasında neyin etkisi vardır.
CEVAP :genlerin
SORU :Genler de ne adı verilen yapıların birleşmesinden oluşur.
CEVAP :nükleotid
SORU :Nükleotidler DNA’nın en küçük yapı taşıdır. DNA’nın yapısında kaç farklı nükleotid bulunmaktadır.
CEVAP :dört
SORU : Genellikle nerede yer alır bu yapılar,
CEVAP :hücre çekirdeği içerisinde
SORU :Çekirdeğin içerisinde bulunan genetik materyalin büyükten küçüğe doğru sıralaması nasıldır
CEVAP :KROMOZOM > DNA > GEN > NÜKLEOTİD
yapılar, yandaki görselde verilmiştir.SORU :Nükleotidler nelerden oluşmaktadır.
CEVAP : fosfat, şeker ve organik bazlardan
SORU :Fosfat ve şeker, tüm nükleotidlerin yapısında ortak olarak bulunur mu
CEVAP :evet
SORU :organik bazlar tüm nükleotidlerin yapısında ortak olarak bulunur mu
CEVAP :farklılık göstermektedir.
SORU :Nükleotidlerin birbirinden farklı olmasını sağlayan yapılar, nelerdir
CEVAP :içeriğindeki bu organik bazlardır.
SORU :Bu organik bazlar; nelerdir
CEVAP :adenin,timin, sitozin ve guanindir.
SORU :Nükleotidler, isimlerini nereden almaktadır.
CEVAP :yapısında bulundurdukları bu bazlardan
DNA’daki nükleotidlerin oluşmasını sağlayan
Yukarıda verilen DNA görselindeki nükleotid dizilimini inceleyiniz.
SORU :DNA’yı oluşturan nükleotidler,nasıl bulunmaktadır.
CEVAP : belirli bir düzene göre karşılıklı
adenin > timin,
guanin >sitozin
timin >adenin
sitozin > guanin
SORU :Nükleotidlerin DNA’lar üzerindeki sayı, sıra veya dizilimi canlıdan canlıya nasıldır
CEVAP :farklılık gösterir.
SORU : DNA’nın yapısındaki bu değişmeler, canlıların birbirine hakkında hangi bilgiyi vermektedir.
CEVAP :akraba olup olmadıkları
SORU :Nükleotidlerin dizilimindeki benzerlikler ne kadar fazla ise o canlıların akraba olma olasılığı nedir
CEVAP :o kadar fazladır.
DNA’nın Kendini Eşlemesi
SORU :Bölünen bir hücreden oluşan iki yeni hücre, ana hücredeki neyi
taşımaktadır.
CEVAP :kalıtsal bilgileri
SORU :Bazı canlılar büyüyüp gelişirken hücre sayıları artar.Hücre sayısı artmasına rağmen ne korunur.
CEVAP : kalıtsal bilgiler
SORU :Bu olay ne ile gerçekleşir.
CEVAP :DNA’nın kendini eşlemesiyle
SORU :Bölünme öncesinde hücre içerisindeki DNA’ların kendini sağlıklı bir şekilde eşlemesi sonucu, aynı genetik yapıda ne oluşur.
CEVAP :iki yeni DNA
SORU :Bu iki DNA, oluşacak olan yeni hücrelere geçer. Böylelikle ne korunmuş olur.
CEVAP :kalıtsal bilgiler
SORU :Oluşan yeni DNA’lar eşlenme öncesindeki DNA’nın da genetik olarak neyidir
CEVAP :aynısıdır.
DNA’nın kendini eşlemesini yandaki görsel üzerinde inceleyelim. SORU :DNA, çift sarmal yapıda olduğu için kendini eşleyeceği zaman enzimler yardımıyla karşılıklı nükleotidler arasındaki bağları ne olur
CEVAP :birbirinden ayrılır. DNA, bir fermuar gibi açılır.
SORU :Açılan uçlara, sitoplazmada serbest hâlde bulunan ne gelir.
CEVAP :uygun tamamlayıcı nükleotidler
SORU :Böylece başlangıçtaki DNA ile nükleotid dizilimi aynı olan ne molekülü
oluşur.
CEVAP : iki yeni DNA
SORU :Eşleşme sonucunda oluşan yeni DNA’lardaki birer iplik, neye aittir.
CEVAP :eski DNA’ya
SORU :Diğeri ise nedir
CEVAP :hücrede bulunan nükleotidler kullanılarak sentezlenen yeni ipliktir.
SORU :DNA’nın eşlenmesi her zaman sağlıklı bir şekilde gerçekleşebilir mi
CEVAP :hayır DNA’nın zincirinde hatalar oluşabilir.
SORU :Bu hatalar tek bir zincirde gerçekleşmiş ise düzeltilebilir mi
CEVAP :evet
SORU : karşılıklı zincirin aynı bölgesindeki hatalar düzeltilebilir mi
CEVAP :hayır
SORU :Düzeltilemeyen hatalar neye neden olabilir.
CEVAP :genetik yapının değişmesine hatta genetik hastalıkların oluşmasına
ALIŞTIRMA (ALIŞMA YANİ )
a) DNA çift zincirli bir yapıya sahiptir.
b) Kromozomlar kısalıp kalınlaşarak DNA’lara dönüşür.
c) Her DNA üzerinde sadece bir gen bulunur.
ç) DNA’nın kendini eşlemesi sırasında oluşan hatalar düzeltilemeyebilir.
d) DNA’nın en küçük yapı birimi nükleotidtir.
e) DNA’nın yapısında deoksiriboz şekeri bulunur
2. KALITIM
a. Kalıtım ile İlgili Kavramlar
SORU :Canlıların genetik olarak sahip olduğu her bir özellik NE olarak ifade edilir.
CEVAP :karakter
SORU :İnsanlarda; göz rengi, boy uzunluğu, kan grubu, ten rengi gibi özellikler, bitkilerde; tohum rengi, tohum şekli, meyve rengi gibi özellikler, neye örnek olarak gösterilebilir.
CEVAP :kalıtsal karakterlere
SORU :Canlılarda karakterlerin oluşmasını ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlayan DNA üzerindeki kalıtım birimleri nedir
CEVAP :genler
OKU
Yüzyıllar boyunca canlılara ait kalıtsal özelliklerin yavrulara aktarıldığı bilinse de bu aktarımın nasıl gerçekleştiği uzunca bir süre açıklanamamıştı.
Kalıtsal özelliklerin yavrulara nasıl aktarıldığı ile ilgili önemli çalışmalar Gregor Mendel (Gıregor Mendel) tarafından 1860 yılında gerçekleştirilmiştir. Mendel, bezelye bitkisi ile yaptığı çalışmalar sonucunda kalıtsal özelliklerin yavru döllere nasıl aktarıldığını ortaya koydu. Mendel, yaptığı çalışmaları yaklaşık 6 yılda tamamladı. Deney sonuçlarını ise 1866 yılında yayımladı. Ancak bu çalışmalar, 1900’lü yılların başında tekrar keşfedilinceye kadar anlaşılamadı.
SORU :Kalıtsal özelliklerin bir kuşaktan bir sonraki kuşağa aktarımına kalıtım, kalıtımı inceleyen bilim dalına ne denir
CEVAP :genetik
SORU :, yaptığı çalışmalar ile kalıtımı açıklayan ilk bilim insanı kim olmuştur
CEVAP :Mendel
SORU :DNA molekülü üzerinde yer alan ve belli bir protein üretimi için şifre veren DNA bölümüne ne denir
CEVAP :Gen Örneğin bezelye bitkisinde bulunan bir gen bezelye bitkisinin çiçeklerinin beyaz renkte olmasına, başka bir gen ise bezelye bitkisinin uzun boylu olmasına neden olur.
SORU :Aynı karekterin oluşmasına etki eden özelliklere ne denir.
CEVAP :alel
SORU :Genellikle bir bireyde bir karakter için kaç alel bulunur.
CEVAP :iki
SORU :Bu alellerin her biri nereden gelir.
CEVAP :bir atadan
SORU :Atalardan gelen aleller nasıl olabilir.
CEVAP :aynı olabileceği gibi farklı da olabilir.
SORU :Her iki atadan gelen aleller aynı ise ne oluşur
CEVAP :homozigot birey
SORU :aleller farklı ise ne oluşur.
CEVAP :heterozigot birey
SORU :Yani homozigot bireyde o genin iki aleli nasıldır
CEVAP :aynı
SORU :heterozigot bireyde o genin alelleri nasıldır
CEVAP :farklıdır.
SORU :Dişi ve erkek atadan gelen alellerin aynı olma durumuna ne denir
CEVAP :saf (arı-homozigot) döl,
SORU :farklı olma durumuna ne denir.
CEVAP :melez (heterozigot) döl
SORU :Bir karakterin oluşumunda etkisini her zaman gösteren alellere ne adı verilir.
CEVAP :baskın (dominant) aleller
SORU :Baskın aleller nasıl harfler ile gösterilir.
CEVAP :büyük harfler Örneğin mor çiçek rengi aleli “M”, sarı tohum rengi aleli “S” ile gösterilebilir.
SORU :Bir karakter için iki farklı allel içeren canlının dış görünüşüne etki etmeyen alellere ne denir.
CEVAP : ise çekinik (resesif) aleller
SORU :Çekinik aleller aynı özelliği etki eden baskın alelin ne ile gösterilir.
CEVAP :küçük harfi Örneğin mor çiçek rengi aleline göre çekinik olan beyaz çiçek rengi aleli “m”, sarı tohum rengi aleline göre çekinik olan yeşil tohum rengi aleli “s” ile gösterilebilir.
SORU :Genetik etkenlerle oluşan özelliklerin canlının dış görünüşüne yansımasına ne denir
CEVAP :Fenotip Örneğin bezelyelerde mor çiçek rengi, beyaz çiçek rengi, sarı tohum rengi gibi özellikler canlının sahip olduğu alellerin dışa yansıma şeklidir.
SORU :Canlıların sahip olduğu alellerin tümüne ne denir
CEVAP :Genotip . Canlıların saf döl mü, melez mi olduklarını gösterir. Örneğin, mor çiçekli bir bezelye bitkisinin genotipi “MM” ya da “Mm” olabilir. Beyaz çiçekli bir bezelye bitkisinin genotipi ise “mm”dir.
SORU :kalıtımın nasıl gerçekleştiğini açıklayan Mendel çalışmalarında; yetiştirilmesinin kolay olması, çabuk döl verebilmesi, maliyetinin az olması ve çok çeşitli karakterlere sahip olmasından dolayı hangi bitkiyi tercih etmiştir.
CEVAP :bezelye
Mendel, çalışmalarında tek bir karakter bakımından bezelye ile beyaz çiçek rengi aleline sahip başka bir bezelyeyi döllendirmiş, döllenme sonucunda oluşan yavruların hepsi mor çiçek rengi aleline sahip ise ataların saf döl olduğuna ve oluşan yavruların ise heterozigot olduğuna karar vermiştir. Elde ettiği mor çiçekli bezelyelere birincil döl anlamında F1 dölü adını vermiştir. F1
dölünü iki farklı özellikteki bezelyeden elde ettiği için F1 dölünü melez döl olarak adlandırmıştır. Mendel, çalışmalarına melez döl olan bezelye bitkilerini kendi aralarında çaprazlayarak devam etmiştir. Sonuçta ise 3/4 oranında mor çiçekli, 1/4 oranında beyaz çiçekli bezelye elde etmiş ve bu döle F2 (ikincil döl) adını vermiştir.
Mendel, bu çaprazlamalar sonucunda mor çiçekli olan melez döle ait bezelye bitkisinde, beyaz çiçekli bezelyelere ait kalıtsal bilgilerin bulunduğu sonucuna ulaşmıştır. Bu kalıtsal bilgilere faktör adını veren Mendel, bezelyelerin çiçek renginin oluşumunda etkili olan faktörlerin bir sonraki nesle aktarılarak
korunduğunu keşfetmiştir.
Mendel’in faktör olarak nitelendirdiği kalıtım birimleri günümüzde alel olarak adlandırılmaktadır. Bezelyelerde olduğu gibi tüm canlılarda da karakterlerin aktarımı ve korunması aleller tarafından sağlanmaktadır.
Bezelye Bitkisinde Bulunan Bazı Karakterler
Yukarıdaki tabloda bezelye bitkisine ait bazı karakterler verilmiştir. Bezelyelerde; düz tohum şekli, sarı tohum rengi, düzgün meyve şekli, yeşil meyve rengi, çiçeğin yanda olması ve bitki boyunun uzun olması baskın özelliklerdir.
Örnek: Melez, düz tohumlu bezelyelerin çaprazlanması sonucu oluşan bezelye tohumlarının fenotip ve genotip oranlarını bulunuz.
(Bezelyelerde düz tohum aleli “D”, buruşuk tohum aleline “d” baskındır.)
Örnek: Homozigot, uzun boylu bezelyeler ile kısa boylu bezelyelerin çaprazlanması sonucunda oluşacak olan bezelyelerin kısa boylu olma ihtimali yüzde kaçtır?
(Bezelyelerde uzun boy aleli “U”, kısa boy aleline “u” baskındır.)
SORU :Bezelyelerde olduğu gibi diğer bazı canlılarda da görülen karakterler, anne ve babadan aktarılan nelerin bir araya gelmesiyle oluşur.
CEVAP :alellerin
SORU :Anne ve babadan aktarılan alellerde bulunan farklı özelliklerden hangisinin yavruda görüleceği ise nasıl ortaya çıkmaktadır.CEVAP :aleller arasındaki baskınlık ve çekiniklik ilişkisi sonucunda
SORU :Farklı iki özelliği taşıyan alellerden baskın olanın taşıdığı özellik fenotipte görülürken çekinik alelin taşıdığı özellik fenotipte ortaya çıkar mı
CEVAP :hayır
SORU :Çekinik alelnin taşıdığı özelliğin fenotipte ortaya çıkabilmesi için hem anneden hem de babadan neyin bir araya gelmesi gerekmektedir.
CEVAP :çekinik alellerin
SORU :Görselde verilen sarı saçlı anne ile siyah saçlı babanın çocuklarının siyah saçlı olmasının nedeni, nedir
CEVAP :siyah saç alelinin sarı saç aleline baskın olmasıdır
SORU :İnsanlarda kaç çeşit kromozom bulunur.
CEVAP :iki
SORU :Bu kromozom çeşitlerinden biri neyi taşır.
CEVAP :saç rengi, göz rengi gibi vücut ile ilgili karakterleri
SORU :Diğer çeşit kromozomlar ise neyi belirleyen kromozomlardır.
CEVAP :cinsiyeti
SORU :Genel olarak vücuttaki karakterleri belirleyen kromozomlar ne ile gösterilir
CEVAP :sayı
SORU :cinsiyeti belirleyen kromozomlar ne kullanılarak ifade edilir.
CEVAP : X ve Y
SORU :Cinsiyeti belirleyen bu kromozomlar ne hâlinde bulunurlar.
CEVAP :çiftler
SORU :Yumurta ve sperm hücreleri, anne ve babada bulunan cinsiyeti belirleyen kromozom çiftlerinden kaçını alır.
CEVAP :sadece birini
SORU :Annenin kromozom gösterimi 44+XX olduğundan yumurta hücresi neyi kromozomunu taşır.
CEVAP :22+X
SORU :Babanın kromozom gösterimi ise 44+XY olduğundan sperm hücresi neyi kromozomu taşır.
CEVAP :22+X veya 22+Y
SORU :Yumurta hücresi X kromozomu taşıyan sperm hücresi ile döllenir ise doğacak çocuk nedir
CEVAP :kız,
SORU :Y kromozomu taşıyan sperm ile döllenirse doğacak çocuk ne olur.
CEVAP :erkek
SORU :Bu yüzden cinsiyetin oluşmasında kimden gelen kromozomlar belirleyicidir
CEVAP :babadan
b. Akraba Evlilikleri
Kromozomlarda taşınan bazı özellikler canlı için hastalık etkeni olabilmektedir. Canlıda hastalığa neden olan aleller, bu hastalığın nesilden nesile aktarılmasına yol açmaktadır.
Yaygın olarak görülen kalıtsal hastalıklardan bazıları hemofili (kanın damar dışında pıhtılaşmaması), orak hücreli anemi, Down (Davn) sendromu, renk körlüğü ve altıparmaklılıktır.
Orak hücreli anemi hastası olan kişilerde, kanda bulunan alyuvar hücrelerinde görsel olarak bozukluk görülmektedir. Hastalık alelinin hem anne hem de babada bulunması durumunda doğacak olan çocuklarda orak hücreli anemi hastalığı ortaya çıkabilmektedir.
SORU :Çekinik alellerle aktarılan kalıtsal hastalıkların akraba olmayan kişilerde bir araya gelme olasılığı düşük olmasına rağmen, akraba evliliği yapan kişilerde bir araya gelme olasılığı nedir
CEVAP :daha fazladır.SORU :Aralarında kan bağı olan kişiler arasında yapılan evliliklere ne denir.
CEVAP :akraba evliliği
SORU :Akrabalar arası genetik benzerlik ne kadardır
CEVAP :fazladır
SORU :Genetik benzerliğin fazla olması, akraba evliliği sonucu doğacak çocuklarda genetik hastalık görülme oranını nasıl etkiler
CEVAP :artırır.
SORU :neden
CEVAP :genetik hastalıkların çoğu çekinik aleller ile taşınır.
SORU :Bu hastalıklar bireyleri genellikle hangi döneminde etkiler.
CEVAP :bebeklik Çeşitli enzim eksikliğine bağlı olarak zaman içerisinde zekâ
geriliğine ve/veya organ yetmezliği sonucu ölüme neden olabilir.
SORU :Akraba olan kişilerde bu alellerin bir araya gelme olasılığı arttığından genetik hastalıkların görülme sıklığı nasıl olur
CEVAP :artar Toplumu yanıltan ise kendilerinde ve çevrelerinde akraba evlilikleri sonucu sağlıklı çocukların doğmasıdır.
Bezelye bitkisinde uzun boy aleli “U”, kısa boy aleli ise “u” ile gösterilmektedir. Buna göre aşağıda verilen ifadelerin karşısına genotip gösterimlerini yazınız.
Homozigot uzun boylu bezelye:
Kısa boylu bezelye:
Melez uzun boylu bezelye:
Aşağıda yeşil renkli bezelyelerin çaprazlanması ve çaprazlanma sonucu oluşan bezelyeler verilmiştir. Buna göre noktalı yerlere bezelyelerin genotiplerini yazınız. (Yeşil meyve rengine sahip bezelyeler “Y”, sarı meyve rengine sahip bezelyelere “y” baskındır.):
3. MUTASYON VE MODİFİKASYON
a. Mutasyon
Yanda verilen görselleri inceleyiniz. İki alyuvardaki şekil farklılığının nedeni ne olabilir? Genetik yapının bozulması sonucu ortaya çıkan kalıtsal bir hastalık olan orak hücreli anemi, alyuvarı oluşturan genlerden bir parçasının bozulması sonucu oluşan bir mutasyondur.SORU :DNA’da bulunan nükleotidler belirli bir düzen içerisindedir. Ancak bazı durumlarda DNA ya da kromozom yapısında veya kromozom sayısında değişmeler yaşanabilir.
SORU :Bu durum, canlının genetik yapısında nasıl etkiler
CEVAP :değişiklik meydana getirmektedir
SORU :Bu şekilde canlının genetik yapısında meydana gelen değişmelere ne adı verilir.
CEVAP :mutasyon
SORU :Üreme hücrelerinde görülen mutasyonlar, gelecek nesle aktarılabildiğinden nedir
CEVAP :kalıtsaldır.
SORU : Vücut hücrelerinde görülen mutasyonlar, yavru hücrelere aktarılmadıkları
için kalıtsal mıdır
CEVAP :hayır
SORU :Orak hücreli anemi,nasıl bir mutasyon
CEVAP : DNA’nın yapısının değişmesi sonucu oluşan
SORU : Down sendromu, nasıl bir mutasyondur.
CEVAP :kromozom sayısının değişimi ile oluşan
SORU :Mutasyona çevresel etkenler de sebep olabilir mi
CEVAP :evet Özellikle radyoaktif veya bazı kimyasal maddelerin etkisiyle canlılarda mutasyon görülebilmektedir. Örneğin Hiroşima’ya atılan atom bombası, Japonya’da
yaşayan insanlarda ve onların bu olaydan sonra doğan çocuklarında radyasyonun sebep olduğu mutasyonlar ortaya çıkarmıştır.
SORU :Mutasyonların büyük bir bölümü zararlı iken bakterilerin antibiyotiğe direnç
kazanması gibi çok az bir kısım mutasyon o canlı açısından nasıldır
CEVAP :yararlı olabilmektedir.
Albinizm olarak da bilinen albino, vücutta var olması gereken renk maddesinin eksikliği veya bu
maddenin vücutta hiç olmaması nedeniyle ortaya çıkan bir kalıtsal hastalıktır. İnsan ve hayvanlarda görülebilen albinizm, mutasyonlar sonucu ortaya çıkar.
b. Modifikasyon
Arılarda arı sütüyle beslenen dişi yavru kraliçe olurken çiçek tozu (polen) ile beslenen dişi yavru işçi arı olmaktadır.
SORU :Nem, sıcaklık ve beslenme gibi çevre etkisiyle oluşan gen işleyişindeki değişikliklere ne denir.
CEVAP :modifikasyon
SORU :Modifikasyonlar, nasıl değişikliklerdir.
CEVAP :canlının dış görünüşünü etkileyen ve kalıtsal olmayan değişikliklerdir. Örneğin çekirgeler 16 °C’ta yetiştirilirlerse beneksiz, 25 °C’ta yetiştirilirlerse benekli olur. Bu farklılık, sıcaklık etkisiyle gen işleyişindeki değişiklikten kaynaklanmaktadır. Bu canlıların genetik yapıları aynı olmasına rağmen genlerinin farklı çalışması çekirgelerdeki bu değişikliğe sebep olmaktadır.
SORU : ne gibi etmenler de modifikasyona neden olabilmektedir.
CEVAP :Sıcaklık, ışık, ısı, nem
c. Mutasyon ile Modifikasyon Arasındaki Farklar
Bazı bitkilerin yapısının bozulması, tütün ürünlerinin kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan kanser hastalığı mutasyon sonucu iken, Güneşin etkisiyle tenin bronzlaşması, spor yapan kişilerin kaslarının gelişmesinin modifikasyon sonucu olduğunu öğrendiniz.
Mutasyon ve Modifikasyon Arasındaki Farklar
4. ADAPTASYON (ÇEVREYE UYUM)
a. Adaptasyon
Doğada pek çok canlı türü bulunmaktadır. Aynı tür içerisinde canlıların çeşit çeşit olduğu görülmektedir. Yaşadıkları ekosisteme göre farklı özellikler gösteren canlı türleri, sahip oldukları bu özellikleri sayesinde hayatta kalabilmektedir. Yandaki görselde görülen kutup ayılarının, bulunduğu ortamla benzer renkte kılları bulunmaktadır.SORU :Bir canlının bir çevrede yaşamasını ne belirler.
CEVAP :çevre koşulları
SORU :Bir çevrede aynı türden farklı genetik yapıda canlıların bulunması, o türdeki bazı canlıların neyi artırır.
CEVAP :çevre koşullarına uyum şansını
SORU :Canlıların, belirli çevre koşullarında yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsal özellikler kazanmasına ne denir.
CEVAP :adaptasyon
Kutup ayılarının beyaz kıl rengine sahip olmaları, geniş ayak tabanlarına sahip olmaları ve vücutlarında yağ depolamaları gibi özellikler kutup ayılarının yaşama ve üreme şansını artıran adaptasyonlarıdır.
b. Doğal Seçilim
1800’lü yılların ortasına kadar İngiltere’de bir endüstri bölgesinde, açık renkli, benekli gece kelebekleri, ortamla benzer renkte olduklarından düşmanlarından korundular. Böylece sayıları arttı. Endüstrileşme ile çevre kirlendi ve is nedeniyle karardı. Bu ortamda açık renkli benekli gece kelebekleri kolay fark edildiklerinden avlandı ve bu kelebeklerin sayısı azaldı. Koyu renkli olanlar ise çoğaldı. Bu çevre şartlarına uyum sağlayan koyu renkli benekli gece kelebeklerinin yaşama şansı artarken diğerlerininki azalmıştır.
SORU :Canlıların, doğadaki yaşama şartlarına adaptasyon gösterenlerin hayatta kalmasına, gösteremeyenlerin ise yok olmasına ne denir.
CEVAP :doğal seçilim
SORU :Yukarıdaki görselden anlaşılacağı gibi, doğal seçilim ile çevreye en iyi uyumu sağlayan ve güçlü olan canlılar hayatta kalmakta, uyum sağlayamayanlar yok olmaktadır. Doğal seçilim, ne sonucunda gerçekleşir.
CEVAP :adaptasyon
SORU :doğal seçilim nedenleri nelerdir
CEVAP :Canlılar arası rekabet, iklim şartları, beslenme, hastalıklar
SORU :Canlıların çevresel değişimlere adaptasyonları, onların hayatta kalma ve üreme şansını artıracağı için ne artacaktır.
CEVAP :biyolojik çeşitlilik
SORU :Biyolojik çeşitliliğin ortaya çıkmasında adaptasyonlar etkilidir. Canlılar, çevreye uyum sağlamak amacıyla farklı yapılar kazanmakta ve bu da genlerine geçtiği için kalıtsal
olmaktadır. Her canlı kendi türüne göre farklı kalıtsal özelliklere sahiptir. Bu kalıtsal çeşitliliğe ne denir.
CEVAP :varyasyon . Canlıların adaptasyon özelliğine varyasyonların olumlu etkileri de vardır.
SORULAR
Farklı türe ait canlılar, benzer adaptasyonlar gösterebilir. Bu canlılara ve bunların göstermiş olduğu adaptasyonlara örnekler yazınız.
Doğal seçilim nedir?
Doğal seçilime neden olan faktörleri sıralayınız
Varyasyon nedir?
5. BİYOTEKNOLOJİ
Günümüzün popüler bilim dalları arasında biyoteknoloji ve genetik mühendisliği yer almaktadır. Bu bilim dalları farklı olsalar da çoğunlukla birbirleriyle eş anlamda kullanılmaktadır.
SORU :Genetik mühendisliği, ne ile ilgilidir.
CEVAP :DNA üzerinde yapılan değişikliklerle . Yani istenilen genlerin seçilmesi, çoğaltılması, farklı canlılara ait genlerin birleştirilmesi, bir genin başka canlıdan farklı bir canlıya aktarılması ile ilgilenir.
Biyoteknoloji ise genetik mühendisliği çalışmaları sonucunda oluşan yapıdan, endüstri yolu ile farklı ürünler elde edilmesi anlamına gelir. Başka bir ifade ile biyoteknoloji, genetik mühendisliği yöntemlerini araç olarak kullanan bir teknolojidir. Örneğin insanda insülin üretimini sağlayan genin, bir bakteriye aktarılması genetik mühendisliğinin çalışma alanı iken genleri değiştirilmiş bakteriden insülin hormonu üretmek biyoteknolojinin çalışma alanıdır. Biyoteknoloji yeni bir bilim olarak bilinmesine rağmen biyoteknolojik uygulamalar çok eski zamanlara dayanır. Turşu, peynir ve hamur yapımı ya da ıslah çalışmalarıyüzlerce yıl önce uygulanan biyoteknolojik uygulamalardır.
SORU :İstenilen özelliklere sahip olan canlıların seçilip eşleştirilmesi ile istenilen özellikleri taşıyan yeni bireylerin elde edilmesine geleneksel ne denir.
CEVAP :ıslah
Bu çalışmalar çok uzun zaman alır. Ayrıca bu yöntemle istenilen genlerin yanında, istenmeyen genler de aktarıldığından istenmeyen özelliklere sahip canlılar da üretilir. Sadece ata canlının genetik bilgisiyle çalışıldığı için geleneksel ıslah çalışmaları sınırlıdır. Örneğin insanlar, nesiller boyu uzun bacaklı atları çaprazlayarak daha hızlı koşabilecek atlar elde etmeye çalışmışlardır ki bu da çok uzun zaman almıştır. Mısır bitkisi yaklaşık 7000 yıl önce New Mexico’da(Niv Meksiko) yerliler tarafından bulunmuştur. Boyu ortalama 12-13 cm uzunluğunda olan mısır bitkisi, yerliler tarafından uzun boylu olanların tohumları alınarak ekilmiş ve bunlardan daha uzun boylu mısır bitkileri ve daha çok tohuma sahip mısır koçanları elde etmişlerdir.
SORU :İnsanlar tarafından canlılar arasındaki üstün organizmaların seçilerek üretilmesine ve bunların kontrollü olarak geliştirilmesine ne denir.
CEVAP :yapay seçilim
Biyoteknoloji, oldukça kapsamlı bir alan olup birçok bilimle ilişkilidir. Bu bilimler biyoloji, kimya, biyokimya gibi doğal bilimlerle olduğu gibi aynı zamanda mühendislik bilimleri yani genetik mühendisliği, kimya mühendisliği gibi bilimlerle de ilgilidir.
SORU :Biyoteknoloji kaç gruba ayrılabilir.
CEVAP :2 > klasik biyoteknolojik yöntemler ve modern biyoteknolojik yöntemler
SORU : yüzyıllardır insanların bakımını üstlendikleri canlıların yapay seçilim ile seçilmesini yani geleneksel ıslah çalışmalarını kapsayan yönteme ne denir
CEVAP :Klasik biyoteknolojik yöntem
CEVAP :Modern biyoteknolojik yöntem
Bu uygulamalar; hastalıkların teşhisi, tedavisi, gıda maddelerinin çok ve kaliteli üretilmesi, suların arıtılması, suçluların belirlenmesi, insülin üretimi, aşıların üretimi, böceklerin yok edemediği tarım ürünlerinin üretilmesi olarak örneklendirebiliriz.
SORU :Genetik mühendisliği uygulamalarını nasıl sınıflandırabiliriz.
CEVAP :gen aktarımı, gen tedavisi, klonlanma, DNA parmak izi ve genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO)
SORU :Genetik mühendisleri tarafından DNA’nın bir bölümündeki geni başka bir canlıya aktarılmasına ne denir. CEVAP :gen aktarımı
SORU :Gen aktarımı yapılarak biyoteknolojik yöntemler ile neler üretilebilmektedir.
CEVAP : bazı antibiyotikler veya hormonlar
SORU :Gen aktarımı yöntemi ile bir gen, bir canlı türünden diğerine aktarıldığında, geni aktarılan canlının kendine özgü özellikleri ne olur
CEVAP :o canlıda ortaya çıkar. Örneğin ateşböceğinin ışık saçma geninin tütün bitkisine aktarılması sonucu tütün bitkisi ışık saçmaktadır.
SORU :Zararlı genleri etkisiz hâle getirmek ve tedavi etmek amacı ile tedavi edici genlerin hastalara aktarılmasına ne denir.
CEVAP :gen tedavisi
Gen tedavisi uygulanırken çeşitli mikroorganizmalar kullanılabilmektedir.
Bu tedavi yöntemi ile kanser gibi bazı hastalıklar ve kalıtsal hastalıkların olumsuz etkileri ortadan kaldırılabilmektedir.
SORU :Seçilen bir canlının ya da bir özelliğin birçok kopyasının üretilmesine ne adı verilir.
CEVAP :klonlama
Örneğin
Dr. Ian Wilmut (Ian Vilmut) tarafından 1996 yılında, Dolly (Doli) isimli bir koyun klonlanmıştır. Dr. Wilmut, bir koyunun vücut hücrelerinden bir tanesinin çekirdeğini özel yöntemler ile çıkararak yine başka bir koyundan elde edilmiş, çekirdeği çıkarılmış yumurta hücresine yerleştirmiştir. Elde ettiği bu yumurta hücresini de başka bir koyunun rahmine yerleştirerek vücut hücresinin çekirdeğini çıkardığı koyunun kopyasını elde etmiştir.
Çocuk sahibi olamayan birçok kişinin gebelik şansını artırmak için yardımcı üreme teknikleri kullanılır. SORU : yumurtalıktan toplanan yumurtaların erkekten alınan spermler ile laboratuvar ortamında birleştirilmesi ile elde edilen embriyoların anne rahmine transfer edilmesi işlemine ne denir
CEVAP :Klasik tüp bebek yöntemi,
SORU :Ancak sperm hücreleri yumurta hücrelerini doğal olarak dölleyemediği zaman, özel bir
aşı ile sperm hücresinin genetik bilgisini yumurta hücresine aktarılmasına ne adı verilir.
CEVAP : aşılama ya da mikro enjeksiyon yöntemi
Aşılama ile embriyo oluşturma oranı artar. Aşılama genellikle; sperme ait yapıların bozukluğu,
spermin hareketsizliği ya da yumurta zarının kalın olduğu durumlarda uygulanan bir yöntemdir.
Biyoteknolojinin, genetik mühendisliği yöntemlerini kullanarak insan, hayvan ve bitki hücrelerinin fonksiyonlarını anlamak ve değiştirmek amacıyla uygulanan çeşitli teknikleri ve işlemleri tanımlamak için kullanılan bir terim olduğunu öğrenmiştiniz. Bu terim, canlıların verimliliğinin artırılmasını, endüstriyel kullanıma yönelik ürünler geliştirilmesini ve modern
teknolojinin doğa bilimlerine uygulanmasını kapsar.
Biyoteknoloji; özellikle kalıtsal hastalıkların tanısının yapılması için tıpta, istenilen özelliklerde ürünlerin elde edilmesi için tarımda da kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra çevre kirliliğinin önlenmesinde, madencilikte ve pek çok alanda biyoteknoloji ve genetik mühendisliğinin çalışmaları sayesinde daha ucuz, daha kolay bulunabilen ve daha verimli ürünler elde
edilebilmektedir. Genetik mühendisliği ile canlıların DNA’sında da değişiklikler yapmak mümkündür. Ancak binlerce yılda ortaya çıkmış olan türleri, DNA teknolojisinin gücü ve genetik mühendisliği ile çok etkili ve hızlı bir şekilde değişime uğratabilme imkânı elbette tedbirli olmayı gerektirmektedir.
Birçok kişinin bu değişmelerin oluşturacağı tehlikelerle ilgili kaygıları bulunmaktadır. Biyoteknolojinin oluşturabileceği olası tehlikelere ilişkin ilk kaygılar, hastalık yapan mikroorganizmaları üretebileceği üzerine yoğunlaşmıştır.
Örneğin kanser hücresi genlerinin mikroorganizmalara aktarılması ne gibi sonuçlara neden olabilirdi?
Bilim insanları, bu tür mikroorganizmalara karşı korunmak için bir dizi yönerge geliştirmiştir. Bu yönergeler bazı ülkelerde yasalarla güvence altına alınmıştır.
Akıl almaz bir hızla ilerleyen gen teknolojisi, artık sadece bir araştırma alanı olmaktan çıkıp sağlık alanından tükettiğimiz besinlere, kullandığımız eşyalardan evcil hayvanlarımıza kadar birçok alanda gündelik hayatımıza girmiştir. Yani genetiği değiştirilmiş organizmalar, gündelik yaşantımızda sürekli karşımıza çıkmaktadır.
SORU :Bir canlıdaki seçilmiş genetik özelliklerin kopyalanarak bu özellikleri taşımayan başka bir canlıya aktarılması sonucu üretilen canlılara, ne adı verilir.
CEVAP :genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO)
a. Biyoteknolojinin Uygulama Alanları
Bugün çok geniş bir alan hâline gelen biyoteknolojinin farklı uygulama alanları vardır. Bunları, aşağıda verilen tablodaki gibi sıralayabiliriz.
Biyoteknolojinin Uygulama Alanları
b. Biyoteknolojinin Olumlu Etkileri
Besin miktarının artırılması ve içeriğinin zenginleştirilmesi: Açlık, özellikle az gelişmiş ülkelerde başta gelen halk sağlığı problemlerinden biridir.
Besin içeriğini zenginleştirmeye yönelik çalışmalara, A vitamini yönünden zenginleştirilmiş pirinç üretimini örnek verebiliriz. Dünya üzerinde, okul öncesi dönemdeki 3 milyon kadar çocuğun A vitamini eksikliğinden kaynaklanan görme bozukluğu vardır.
Her yıl bunların, 250 000 ile 500 000 kadarı görme yetisini kaybetmektedir. A vitamini yönünden zenginleştirilmiş GDO’lu pirinçler, diğer pirinçlerin önüne geçmiştir. Ayrıca bu teknoloji ile besin miktarının artırılmasına, genetik yapısı değiştirilerek et üretiminin arttırıldığı canlıları örnek olarak verebiliriz.
Besinlerin alerjik özelliklerinin azaltılması: Besin alerjisinin görülme sıklığı yaklaşık olarak %2-8 aralığındadır. Bu alerjik reaksiyonların büyük bir kısmına bazı besinler neden olmaktadır. Örneğin yer fıstığı, yumurta, inek sütü, soya, buğday, kabuklu deniz canlıları, balık, fındık, portakal, çilek, ekmek, badem vb. bu besinlerdendir. Bu besinlerin içindeki alerjik
proteinlerin çıkarılması veya bu proteinlerin yapısının değiştirilmesi ile besinlerin alerjik özelliklerinin azaltılması hedeflenmektedir.
c. Biyoteknolojinin Olumsuz Etkileri
Artmış alerjik reaksiyon riski: Biyoteknolojik yöntemler ile üretilmiş besinler hakkında en önemli tartışma konularından biri de, alerjik reaksiyon riskinin artışıdır.Örneğin Brezilya fındığından alınan bir gen, soyaya aktarılmıştır. Brezilya fındığı, alerjik özelliği bilinen bir besin türüdür. Yapılan çalışmalar, aktarılan genin sentezlediği proteinin Brezilya fındığındaki alerjik proteinlerden biri olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bunun
üzerine alerjik özellikteki soyanın geliştirilmesine son verilmiştir. Bu analizler, bir türdeki alerjik proteinlerin başka türlere aktarılabildiğini göstermesi bakımından önemlidir.
Antibiyotik direnç genleri: GDO’lu bitki üretiminde kullanılan genlerin doğaya yayılma ihtimali büyük bir tehlike olarak görülmektedir. Çünkü antibiyotik direnç genlerinin hastalık yapıcı mikroorganizmalara geçmesi durumunda, bu bakterilerin neden olduğu enfeksiyonların kontrol altına alınması zorlaşmaktadır.
t
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder