2014 Nisan ayında Van’ın Bahçesaray ilçesinin bazı mahalleleri dev çekirgeler tarafından istila edildi. Ekinlere, meyve ağaçlarının yapraklarına ve bahçedeki sebzelere büyük zarar veren çekirgeler,Van’da ekonomik kayıplara neden olmuşlardır. Çekirgeler özellikle tarım arazilerine çok büyük zararlar vermiştir. Sizce çekirgelerin normalden daha fazla artmasının sebebi ne olabilir? Çekirge sürülerini tamamen yok etmek Van’daki sorunun çözümünü sağlarken başka problemlere yol açar mı? Acaba çekirgelerin çok artması, başka bir canlının artması veya yok olmasından kaynaklanmış olabilir mi?
Canlılar arasında sürekli bir etkileşim vardır. Bu etkileşimde bir canlı yok olunca veya canlının sayısı değişince, onunla beslenme yönünden ilişkili olan başka bir canlı ya da canlılar da bu durumdan etkilenir. Çekirge istilalarının nedenlerinden biri de canlılar arasındaki bu dengenin bozulmasıdır.
SORU : Canlılar besin elde etme yönünden kaç kısma ayrılır.
CEVAP : üretici ve tüketici olarak iki
SORU : Kendi besinini üretebilen canlılara ne denir.
CEVAP : üretici canlılar
SORU : Su, karbondioksit ve genellikle güneş yardımıyla kendi besinlerini üreten bu canlılara neler örnek olarak verilebilir.
CEVAP : bitkiler, algler ve bazı bakteriler (siyanobakteriler)
SORU : İhtiyaç duydukları besinleri dışarıdan hazır olarak alan canlılara ise ne denir.
CEVAP : tüketici canlılar
SORU : Bu canlılara; neler örnek olarak verilebilir.
CEVAP : hayvanlar, mantarlar ve bazı bakteriler
SORU : Tüketici canlılardan bazı mantarlar ve bir kısım bakteriler, besinlerini ölü bitki ve hayvan atıklarından sağlar. Bu tür canlılara ne denir.
CEVAP : ayrıştırıcı (çürükçül) canlılar
SORU : Ayrıştırıcı canlıların yaptıkları beslenme şekline ise ne denir.
CEVAP : çürükçül beslenme
Üretici canlılar, genellikle güneş ışığını kullanarak kendi besinlerini üretir. Üretici canlıların ürettikleri besinleri, kendi besinlerini üretemeyen tüketici canlılar belli bir oranda kullanır. Bu nedenle üretici canlılardan tüketici canlılara beslenme yoluyla besin aktarımı olur.
SORU : Besinlerin üretici canlılardan başlayarak tüketici canlılara kadar aktarıldığı sıraya ne adı verilir.
CEVAP : besin zinciri
Doğada birçok besin zinciri vardır. Bu besin zincirleri birbirleri ile ilişkili olabileceği gibi birbirinden ayrı da olabilir. Aşağıdaki görseli incelediğinizde birçok canlının birbirleri arasındaki beslenme ilişkilerini
görebilirsiniz.
Kendi besinini kendisi üreten üretici canlılardan biri olan bitkiler, tavşan tarafından besin olarak tüketilmektedir. Tavşan, yılanın; yılan ise kartalın besini olmaktadır. Görüldüğü gibi ilk besin kaynağını üreticiler oluşturmaktadır. Bitkiler, üretici oldukları için besin zincirinin başlangıcında yer alır. Besin zincirleri bitkiler gibi üretici canlılar ile başlamak zorundadır.
Üreticilerin ürettiği besinler, tüketiciler tarafından tüketilmektedir. Bunları da başka tüketiciler tüketmektedir. Beslenme şekillerine göre tüketiciler; otçul (otla beslenen), etçil (etle beslenen) ve hepçil (hem
et hem de otla beslenen) olarak gruplandırılabilir.
SORU : Sadece otla beslenen canlılara ne denir.
CEVAP : otçul canlılar
Koyun, inek, keçi, deve, ipek böceği, fil, at, bazı balıklar vb. canlılar otçullara örnek verilebilir.
SORU : Otçul canlılar üreticiler ile beslendikleri için ne olarak da adlandırılabilir.
CEVAP : I. dereceden tüketici (birincil tüketici)
SORU : Etçil canlılar, nedir
CEVAP : sadece etle beslenen canlılardır.
Köpek, aslan, kurt, köpek balığı, kartal, şahin, baykuş, yılan vb. canlılar etçillere örnek verilebilir.
SORU : Otçullarla beslenen etçil canlılar nedir
CEVAP : Il. dereceden tüketiciler (ikinci tüketici),
SORU : diğer etçillerle beslenen etçiller nedir
CEVAP : Ill. derece veya daha üst derece tüketicilerdir.
SORU : Hem üreticilerle hem de tüketicilerle beslenen canlılara ne denir.
CEVAP : hepçil canlılar
SORU : Hepçiller, ne ile beslenen canlılardır.
CEVAP : hem etle hem de otla
İnsan, fare, ayı, domuz ve bazı baykuş türleri hepçillere örnek verilebilir.
Ölü bitki ve hayvan atıklarını ayrıştırarak toprağa karışmasını sağlayan, besin zincirlerinin her basamağında bulunan ayrıştırıcı canlıların da üretici ve tüketici canlılar gibi besin zincirlerinde önemli
görevleri vardır.
SORU : Ayrıştırıcı canlılardan olan bazı bakteri ve bazı mantarlar sayesinde, ne olur.
CEVAP : canlılar için önemli birçok madde toprağa geçer ve üreticiler tarafından tekrar kullanılır
SORU : Böylece doğada ne sağlanmış olur.
CEVAP : madde devamlılığını
SORU : Besin zincirindeki tüketiciler tek bir besin çeşidi ile beslenmedikleri için besin zincirleri birbirleri ile yakın ilişkidedir. Bu nedenle besin zincirleri iç içe geçmiş hatta birbiriyle çakışan birçok besin zincirinden oluşmuş hâldedir. Bu şekilde iç içe geçmiş besin zincirlerine ne denir.
CEVAP : besin ağı
Yeryüzündeki tüm canlılar, karmaşık ve büyük bir besin ağının parçası durumundadır. Bir besin ağında bulunan bazı canlılar yukarıdaki görselde verilmiştir
Cevap: Bu besin ağında bir tane besin zinciri vardır. Besin ağından her seferinde bir canlı çıkarılırsa bu durum besin ağındaki diğer canlıları olumsuz yönde etkiler. Çünkü her canlı birbiri ile uyum içerisinde yaşıyor ve buna göre hayatını sürdürmektedir.
SORU : Besin zincirlerindeki canlıların üreticilerden tüketicilere doğru birbirleri ile beslenme sırasına göre dikey dizilimine ne adı verilir.
CEVAP : ekoloji piramidi
SORU : Ekolojik piramitte, canlılar arasında beslenme ilişkilerini gösteren katmanlar vardır. Bu katmanların her birine ne denir.
CEVAP : beslenme basamağı
SORU : Beslenme basamağı, canlılar arasında enerji aktarımı sırasında canlının bulunduğu konumu gösterir. Ekoloji piramidinde canlılar birbiriyle beslenirken besinlerle birlikte enerji de ekoloji piramidindeki üreticilerden tüketicilere doğru aktarılır. Buna ne denir.
CEVAP : enerji akışı
SORU : Ekoloji piramitlerinde beslenme basamakları arasında enerji akışları yaşanmaktadır. Ekosistem tipine bağlı olarak ekoloji piramitlerinde beslenme basamakları arasında enerji akışı sırasında değişkenlikler olsa da bir beslenme basamağından bir üst beslenme basamağına enerjinin yaklaşık ne kadadrı aktarılır.
CEVAP : %10’u
SORU : Bu nedenle üst beslenme basamaklarına doğru aktarılan enerji miktarı, her basamakta yaklaşık ne kadarı azalır.
CEVAP : %90
SORU : neden
CEVAP : Çünkü bu enerjinin büyük kısmı, o beslenme basamağındaki canlılar tarafından kullanılır ve ortama ısı enerjisi olarak verilir.
SORU : Ekoloji piramidinde üreticilerden tüketicilere doğru gidildikçe vücut büyüklüğü ve birey sayısı nasıldır
CEVAP : değişkenlik gösterir.
SORU : Vücut büyüklüğü üreticilerden tüketicilere doğru genel olarak nasıldır
CEVAP : artar
NOT genel olarak artsa da örneğin bir ağacın yaprakları ile beslenen tırtılın vücut büyüklüğü ağacın vücut büyüklüğünden çok daha küçüktür.
SORU : Birey sayısı ise üreticilerden tüketicilere doğru genellikle nasıldır
CEVAP : azalır.
SORU : Ancak ağaç yapraklarından beslenen tırtıl sayısı beslendiği ağaç sayısından ne kadardır
CEVAP : fazladır.
SORU : Ekoloji piramidinde, en alt basamakta bulunan üretici canlılardan en üst basamaktaki tüketici canlılara kadar enerji aktarımının gösterildiği piramide ne denir
CEVAP : enerji piramidi
SORU : Ölü bitki ve hayvan atıklarının dışında doğal ya da yapay olarak üretilen zehirlerin bir kısmı ayrıştırıcılar tarafından zararsız hâle getirilirken bir kısmı da zararlı hâlde kalır. Bu zehirler toprak, su vb. çevrelerde birikir. Bu zehirlerin bir kısmı canlıların yapısına katılmaya başlar ve canlıların bazı dokularında birikir. Besin zinciri yoluyla biriken bu maddeler yine besin zinciri yolu ile diğer canlıların dokularında da birikmeye başlar. Bu olaya ne denir.
CEVAP : biyolojik birikim
SORU : Biyolojik birikim, beslenme basamağının neresinde daha
fazla görülür.
CEVAP : üst kısmında
SORU : Yani vücuttan atılmayan zararlı maddeler üreticilerden son tüketiciye doğru gittikçe nasıldır
CEVAP : daha fazla birikme eğilimi gösterir.
Besin zincirinin en alt basamağında hangi canlılar bulunur? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Kimi canlı yalnızca ot yiyerek, kimi canlı yalnızca et yiyerek beslenirler. Kimi canlılar ise hem et hem ot yiyerek yaşamlarını sürdürürler. Ekolojik denge içinde, besin ağı ya da besin zinciri olarak bilinen düzen içinde hay.v.anlar, bitkiler ve insanlar bulunmaktadır. Bir besin zinciri örneği olarak ot yiyen in.ek, insanlar tarafından eti yenen bir hay.van.dır, biçiminde bir örnek verilebilir. Bu besin ağı içinde bir enerji aktarımı vardır.
Hangi canlıları tüketiciler olarak gruplandırdınız? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Tüketici canlılar, heterotrof olarak bilinen ve tüketici olarak enerji kazanımı sağlayan ve ekolojik piramit düzeninin en başında bulunan canlılardır. Tüketiciler olarak bilinen canlılar, etçil, otçul, hepçil olarak da ayrılmaktadır. Tüketici canlılar, insan, ayı, inek, fare, tilki, aslan gibi canlılardır.
Ayrıştırıcılar olarak hangi canlıları gruplandırdınız? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Ayrıştırıcı canlılar, biyolojik ya da ekolojik atıkların ayrışarak doğaya karışmasını sağlayan canlılardır. Bu canlılar arasında tek hücreli unsurlar da yer almaktadır Bazı bakteriler, mantarlar, tek hücreli canlılar ayrıştırıcı sınıfında yer alarak ekolojik piramit düzeninde en alt tabakada yer bulmaktadır.
Besin zincirini oluşturan üreticilerin,tüketicilerin ve ayrıştırıcıların birbiriyle olan beslenme ilişkilerini aşağıdaki noktalı alanlara yazınız.
Kendimizi Değerlendirelim 6-1
Cevap:
Üreticiler: Kendi besinlerini üretirler. I. derece tüketicilerin besin kaynağını oluştururlar.
Tüketiciler: Besinlerini, üretici ve diğer tüketici canlılardan karşılarlar. Besinlerini kendileri üretemezler.
Ayrıştırıcılar: Tüketici canlılardır. Besinlerini, üretici ve tüketicilerin ölülerinden karşılarlar.
b) Oluşturduğunuz besin ağının ilk halkasını hangi canlı oluşturmaktadır? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Çimen. Besin ağları üretici canlılar ile başlamak zorundadır.
c) Oluşturduğunuz besin ağında bitkiler olmasaydı canlıların beslenme ilişkileri nasıl olurdu? Yorumlayınız.
Cevap: Canlıların beslenme şekli karışık olurdu ve besin zinciri bozulurdu.
ç) Oluşturduğunuz besin ağına göre tavşanın dokularında tespit edilen zararlı bir madde hangi canlının dokusunda daha çok birikmiş olabilir? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Kartal çünkü beslenme basamaklarının üst kısımlarına gidildikçe dokularda biriken zararlı madde miktarı artar.
2. ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ
a. Fotosentez
Pek çoğunuzun evinde görselde verilen orkide bitkisi gibi çeşitli bitkiler bulunmaktadır. Bu bitkilerin uzun süre yaşaması için neler yapıyorsunuz?
Canlıların ortak özelliklerinden biri de beslenmedir. Canlılar, hayatsal faaliyetleri (hücre bölünmesi, solunum vb.) için gerekli olan enerjiyi elde edebilmek amacıyla beslenmek zorundadır. İnsanlar, hayvansal ve bitkisel besinleri dışarıdan hazır olarak alır ve bu sayede enerji üretebilirler. Peki, bitkiler kendi besinlerini nasıl üretebiliyor? Üretici canlılar besin üretmek için nelere ihtiyaç duyuyor olabilir?
Pek çoğunuzun evinde görselde verilen orkide bitkisi gibi çeşitli bitkiler bulunmaktadır. Bu bitkilerin uzun süre yaşaması için neler yapıyorsunuz?
Cevap:
Canlıların ortak özelliklerinden biri de beslenmedir. Canlılar, hayatsal faaliyetleri (hücre bölünmesi, solunum vb.) için gerekli olan enerjiyi elde edebilmek amacıyla beslenmek zorundadır. İnsanlar, hayvansal ve bitkisel besinleri dışarıdan hazır olarak alır ve bu sayede enerji üretebilirler.
Peki, bitkiler kendi besinlerini nasıl üretebiliyor?
Cevap: Yeşil bitkiler içerdikleri yeşil klorofil pigmentleri sayesinde güneş enerjisi ve inorganik madde (su) sayesinde organik madde sentezi yapmaktadırlar. Böylecede kendi besinlerini kendileri üretebilmektedir.
Üretici canlılar besin üretmek için nelere ihtiyaç duyuyor olabilir?
Cevap: Üretici canlılar hayatlarını devam ettirebilmek için gerekli olan besini dışarıdan alan canlılardır. İnorganik ve organik maddeleri dışarıdan hazır olarak alırlar.
Yandaki görselde bir şeker fabrikası görüyorsunuz. Şeker pancarı bitkisinin kendi besini olan şeker, fabrikalarda çeşitli işlemlerden geçirildikten sonra insanların kullanabileceği küp, toz şeker vb. hâline getirilmektedir.Peki, şeker elde etmekte kullanılan şeker pancarı bitkisi, kendi besinini “Bitkilerde Değişim” etkinliğinde kullandığınız saksı bitkileri ile benzer şekilde üretiyor olabilir mi? Besin üretmek için aynı maddelere ihtiyaç duyuyor olabilirler mi?
Ormanların birçok faydası olduğunu biliyoruz. Bunlardan biri de havayı temizlemesidir. Ormanlar bu olayı, ürettiği oksijeni havaya vererek yapar. Bu sebepten ormanlar, bulunduğu bölgenin akciğerleri olarak adlandırılır. Ağaçların ve diğer bitkilerin ürettiği oksijen, birçok tüketici canlı tarafından kullanılmaktadır. Peki, bitkiler oksijeni nasıl üretiyor olabilir? Arkadaşlarınızla tartışınız.
Bitkilerin; besin zincirinin ilk halkasını oluşturduğunu, üretici olarak adlandırıldığını ve diğer canlılara besin kaynağı oluşturduğunu öğrenmiştiniz.
SORU : Bitkilerin; su (suda çözünmüş mineraller), karbondioksit ve güneş ışığını kullanarak besin (glikoz) ve oksijen üretmesine ne denir.
CEVAP : fotosentez
SORU : Fotosentez yapan canlılar nasıl canlılardır.
CEVAP : üretici
Yapmış olduğunuz “Bitkilerdeki Değişim” etkinliğinde ışık almayan ve su verilmeyen bitkilerin yapraklarının zamanla sarardığını gözlemlediniz. Çünkü bitkilerin besin ve oksijen üretebilmeleri için karbondioksit, su ve ışığa ihtiyaçları vardır.
SORU : Karbondioksit, su ve ışıktan biri olmaz ise fotosentez gerçekleşir mi
CEVAP : hayır
Bunları Biliyor musunuz?
Hollanda’da bulunan Eindhoven (Ayntovın) Teknik Üniversitesinden bilim insanları ilaç üretiminde yapay yapraklardan yararlandı. Bu yapay yapraklar güneş ışığından yararlanarak ilaç üretiyor. Tıpkı
gerçek yaprakların güneş ışığını kullanarak besin üretmesi gibi...
Işık, yapay yaprakların içlerinde bulunan bazı maddelerin kimyasal tepkimeye girmeleri için gereken enerjiyi sağlıyor.
SORU : Fotosentez, bitki hücrelerinde nerede gerçekleşir.
CEVAP : kloroplast denilen organellerde
SORU : Kloroplast, bitkilerde çoğunlukla nerede bulunur.
CEVAP : yapraklarda
SORU : Kara bitkileri fotosentezi nasıl gerçekleştirir
CEVAP : kökleri yardımıyla topraktan suyu ve suda çözünmüş mineralleri, yaprakları ile de havadan karbondioksidi alarak uygun sıcaklıkta fotosentezi gerçekleştirir
SORU : Bitkilerin gündüz yaptıkları fotosentezde kullandıkları ışık kaynağı nedir
CEVAP : Güneş
SORU : Bitkiler, geceleri nasıl fotosentez yapmaya devam eder.
CEVAP : lamba veya başka bir ışık kaynağından yeteri ışık alır ise
Bu yüzden fotosentez, doğal ve yapay ışıkta gerçekleşebilmektedir. Günümüzde bazı seralarda geceleri yapay ışıktan yararlanılarak üretim yapılmaktadır.
Fotosentez Hızına Etki Eden Faktörler
Bitkilerin ışık altında karbondioksit ve suyu kullanarak besin ürettiğini bu sırada dışarıya oksijen verdiğini öğrendiniz. Peki karbondioksit ve ışık miktarındaki değişimler fotosentez hızını nasıl etkiler?
Fotosentez hızına etki eden başka faktörler de var mıdır?
Tatlı sularda yaşayan akvaryum bitkisi su ve su içerisindeki karbondioksiti alarak ışıklı ortamda besin
ve oksijen üretir. Akvaryum bitkisinin ürettiği oksijen kabarcık şeklinde gözlemlenir. Aşağıda verilen etkinliği yaparak fotosentez hızına etki eden faktörleri inceleyelim.
Fotosentez hızı, birim zamanda üretilen oksijen miktarı ile ölçülebilir. Ancak sıcaklık, ışık şiddeti, ışığın rengi ve karbondioksit miktarı gibi faktörlere bağlı olarak fotosentez hızı değişir. “Kabarcık Oluşturalım” etkinliğinde gözlemlediğiniz gibi kabarcık sayıları bu faktörlerin değişiminden etkilenmiştir. Örneğin aydınlatma lambasını uzaklaştırdığımızda kabarcık sayısında azalma gözlemlediniz.
SORU : Bu durum, neyi gösterir.
CEVAP : ışık şiddeti azaldığında fotosentez hızının azaldığını
SORU : Bitkiler yeşil renkteki ışığı yansıttıkları için yeşil ışıkta fotosentez hızı ne kadardır
CEVAP : en azdır.
SORU : Kırmızı ışıkta ise yeşil ışığa göre fotosentez hızı ne kadardır
CEVAP : daha fazladır.
“Kabarcık Oluşturalım” etkinliğinde kırmızı ışık altında kabarcık
sayısının daha fazla olmasının sebebi de budur.
SORU : Bitkiler, güneş ışığı içerisinde bulunan farklı renkteki ışığı soğurur ve fotosentez için gerekli olan neyi sağlar.
CEVAP : enerjiyi
Fotosentez hızının ışığın rengine bağlı olarak değişimini gösteren aşağıdaki grafiği inceleyiniz.
Fotosentez için uygun sıcaklığın gerekli olduğundan bahsetmiştik. “Kabarcık Oluşturalım” etkinliğinde de buz parçaları koyduğunuz düzenekte kabarcık sayılarının azaldığını gözlemlediniz. Bu durumun
nedeni, fotosentez için gerekli olan sıcaklığın genellikle 25-30 derece olmasıdır.
Fotosentez için gerekli olan karbondioksit miktarının artması, fotosentez hızını belli bir değere kadar
artırır. “Kabarcık Oluşturalım” etkinliğinde suya eklediğiniz soda, ortamdaki karbondioksit miktarını artırdığından kabarcık sayısı artmıştır.
Peki, su miktarı fotosentez hızını nasıl etkiler?
Su, tüm canlıların ihtiyaç duyduğu bir maddedir. Fotosentez için gerekli olan suyun miktarındaki değişme, fotosentez hızını etkileyen faktörlerdendir. “Suyun Etkisi” etkinliğinde az su verdiğiniz bitkinin
diğer bitkiye göre yavaş geliştiğini gözlemlediniz.
CEVAP :
Bağımlı değişken: Fotosentez hızı
Bağımsız değişken: Işık şiddeti
Kontrol değişkeni: Su miktarı, sıcaklık
Bağımlı değişken: Fotosentez hızı
Deney hazırlarken fotosentez hızını bağımlı yani deneyi etkileyen değişken olarak ele alacağız.
Bağımsız değişken: Işık şiddetiIşık şiddetinin herhangi bir önemi olmadığını düşüneceğiz. Yani deneyimiz ışık şiddetine bağımlı olmayacaktır.
Kontrol değişkeni: Su miktarı, sıcaklıkSu miktarı ve sıcaklık değişkenleri de fotosentez olayını kontrol eden değişken olacaktır.
b. Solunum
Solunum olayı soluk alıp vermek midir? Bu iki kavram birbiri ile günlük yaşamda sıklıkla karıştırılmaktadır.
SORU : solunum olayı nasıl olaydır.
CEVAP : hücresel bir
SORU : Soluk alıp verme ise nasıl olayıdır.
CEVAP : oksijen alıp karbondioksit verme ile gerçekleşen gaz değişim
Solunumun canlılar için önemi nedir?
Canlıların, enerji ihtiyaçlarını besinlerden karşıladıklarını öğrenmiştiniz. Peki, besinlerin yapısında bulunan enerji hangi olay ile canlıların kullanabileceği enerji şekline dönüşüyor olabilir? Canlıların enerji elde etmesinde farklılıklar olabilir mi?
SORU : Yeryüzündeki tüm canlıların temel enerji kaynağı nedir
CEVAP :Güneş’tir.
SORU : Güneş enerjisi, besinlere nasıl aktarılır.
CEVAP : fotosentez yapan canlılar
tarafından
SORU : Canlılar ihtiyaç duydukları enerjiyi nasıl elde ederler.
CEVAP : bu besinleri hücrelerinde parçalayarak
SORU : Besinlerin hücrede parçalanması yoluyla enerji üretilmesine ne denir.
CEVAP : solunum
SORU : Solunum sonucu oluşan enerjinin belli bir kısmı ile ne oluşturulur.
CEVAP : ATP (Adenozin tri fosfat) adı verilen enerji molekülü
SORU : ATP, canlıların için nerede kullanılır.
CEVAP : enerji gerektiren faaliyetlerinde
SORU : Solunum, canlıların ortak özelliklerindendir. Tüketiciler solunum için gerekli besinleri dışarıdan nasıl alır
CEVAP : hazır olarak
SORU : üreticiler, solunum için gerekli olan nasıl üretir.
CEVAP : besinleri kendileri üretir.
SORU : Örneğin birçok bitki, besinlerini nasıl üretir.
CEVAP : fotosentez yardımıyla
SORU : Topraktan aldıkları su ve mineralleri, havadan aldıkları karbondioksidi ışık yardımıyla birleştirerek ne üretirler.
CEVAP : besin ve oksijen
SORU : Bitkiler de diğer canlılar gibi enerji elde etmek için ne yapar.
CEVAP : gece ve gündüz solunum
SORU : Hücresel enerji, kaç yolla elde
edilir.
CEVAP : oksijenli solunum, oksijensiz solunum ve fermantasyon olmak üzere üç yolla
I. Oksijenli Solunum
SORU : Hücre içerisinde bulunan besinlerin, oksijenli ortamda karbondiokside ve suya kadar parçalanmasına ne denir.
CEVAP : oksijenli solunum
SORU : Oksijenli solunum, gelişmiş yapılı canlılarda nerede gerçekleşir.
CEVAP : mitokondri organelinde
SORU : Bitkiler solunumları sırasında sürekli oksijen kullanır. Ancak, gündüzleri fotosentez yoluyla elde ettikleri oksijen, solunum için gereksinim duyduklarından çok olduğu için fazla oksijeni ne yaparlar
CEVAP : atmosfere verirler.
SORU : Geceleri ise bitkiler fotosentez yapamadıkları için solunum sonucu oluşan karbondioksidi ne yaparlar
CEVAP : dışarı verir.
II. Oksijensiz Solunum
SORU : Besinlerin oksijen kullanmadan enzimler yardımı ile parçalanıp enerji elde edilmesine ne denir.
CEVAP : oksijensiz solunum
III. Fermantasyon
SORU : Oksijensiz solunumda olduğu gibi besinlerin oksijen kullanılmadan enzimler yardımı ile parçalanıp enerji elde edilmesine ne denir.
CEVAP : fermantasyon
SORU : Oksijensiz solunumdan elde edilen enerji miktarı gibi bazı
farklılıklar göstermektedir. Fermantasyon sonucu elde edilen enerji miktarı oksijenli ve oksijensiz solunuma göre nasıldır
CEVAP : oldukça azdır.
SORU : kaç çeşittir
CEVAP : Laktik asit ve etil alkol fermantasyonu olmak üzere iki çeşittir.
SORU : Fermantasyon sonucu oluşan ürünler, fermantasyon çeşidine göre nasıldır
CEVAP : farklılık gösterir.
Yandaki görselde mayalanmış bir hamur görmektesiniz. “Balon Neden Şişti?” etkinliğinde hamur mayası koyduğunuz erlenmayerdeki balonun şişmesini sağlayan da hamurun mayalanmasını sağlayan da tek hücreli maya mantarlarıdır.Bu mantarlar fermantasyon yapan canlılardır. Bazı kas hücrelerine yeterli oksijen ulaşmadığında da bu hücreler fermantasyon yapar. Fazla enerjiye ihtiyaç duyduğumuz spor gibi aktivitelerde, iskelet kası hücrelerine yeterli miktarda oksijen gelmez. Bu durumda bu kaslarda fermantasyon gerçekleşir. Hamurun mayalanmasında ve iskelet kaslarında gerçekleşen fermantasyon birbirinden farklılık gösterir.
SORU : Hamurun mayalanmasını sağlayan maya mantarları ne fermantasyonu yapar.
CEVAP : etil alkol fermantasyonu
SORU : hamurun kabarmasını ne sağlar
CEVAP : Fermantasyon sonucu açığa çıkan karbondioksit,
SORU : Yoğurdun mayalanmasını sağlayan mikroorganizmalar ne fermantasyonu yapar
CEVAP : laktik asit fermantasyonu
SORU : Ayrıca ağır antrenman sonucu iskelet kaslarınızda yorgunluk hissetmenizin nedeni de iskelet kaslarınızın yapmış olduğu ne fermantasyonudur.
CEVAP : laktik asit fermantasyonu
SORU : Fermantasyon sonucu elde edilen enerji, oksijenli solunuma göre çok daha az olsa da enerji ihtiyacı az olan canlılar ve yeterli oksijeni bulunmayan iskelet kas hücreleri, yaşamlarını devam ettirebilmek için ne yapar.
CEVAP : fermantasyon
CEVAPLAR :
1) Fotosentez için gereklidir.
2) Havada %21 oranında bulunan gaz.
3) Besinlerin hücrelerde parçalanması yolu ile enerji üretimi.
4) Fotosentez ürünü.
5) Fotosentez yapabilen canlı grubu.
3. MADDE DÖNGÜLERİ VE ÇEVRE SORUNLARI
a. Madde Döngüleri
Doğada bulunan elementlerin bir kısmı, canlı ve cansız çevre arasında sürekli hareket hâlindedir.
Canlılar, kendileri için gerekli elementleri çeşitli şekillerde ortamdan alır ve bu elementleri kullanıp çeşitli şekillerde ortama geri verir.
SORU : Canlıların yapısında bulunan elementlerin tekrar tekrar doğada kullanılmasına ne denir.
CEVAP : madde döngüsü
I. Su Döngüsü
Bugün içtiğimiz su belki de 500 yıl önce atalarımızın içtiği su ile aynı olabilir. Nasıl mı? Su döngüsünü gösteren aşağıdaki görseli inceleyiniz.
SORU : Yeryüzünde bulunan su, sürekli hâl değiştirir. Bu hâl değişimleri su döngüsünün bir parçasıdır. Su; bitki ve hayvanların solunum ve terleme gibi faaliyetleri, özellikle de yeryüzündeki suların buharlaşarak havaya karışması, bulutları oluşturması ve havadaki su buharının yoğuşması ile yağış hâlinde yeryüzüne geri döner. Yağışın bir kısmı toprak tarafından emilerek yer altı sularını oluşturur. Yer altı suları da tekrar deniz, okyanus vb. yerlere karışır. Bu sürece ne denir.
CEVAP : su döngüsü
II. Azot Döngüsü
SORU : Yaşamımızı sürdürmek için madde ve enerjiye gereksinimimiz vardır. Bu maddelerden biri de proteinlerdir. Çok atomlu karmaşık yapılı bir molekül olan proteinlerin yapısındaki önemli bir bileşen de nedir
CEVAP : azot elementidir.
SORU : Atmosferin yaklaşık ne kadarını azot gazı oluşturur.
CEVAP : %78’ini
SORU : Canlıların büyük çoğunluğu atmosferdeki azottan doğrudan yararlanabilirmi
CEVAP : hayır
SORU : Azotun kullanılabilmesi için ne gerekir
CEVAP : bağlanması yani azotlu bileşiklere dönüştürülmesi gerekir.
SORU : Azotun bağlanmasında bakterilerin etkinliğinin yanı sıra neyin de etkisi vardır.
CEVAP : yıldırım ve şimşeğin
SORU : Baklagiller havada bulunan serbest azotu, nasıl yapılarına katarlar.
CEVAP : köklerinde bulunan azot bağlayıcı bakteriler aracılığıyla
SORU : Bitkiler azotlu bileşikleri topraktan alarak ne üretiminde kullanır.
CEVAP : protein
SORU : Tüketiciler de kendi proteinlerini nasıl üretir.
CEVAP : üreticilerden aldıkları proteini kaynak olarak kullanıp üretir
SORU : Organizmalar öldüklerinde azotun doğaya dönüşü için ne başlar.
CEVAP : ayrıştırıcıların etkinlikleri
SORU : neden
CEVAP : Böylece canlı atıkları, ayrıştırıcıların etkinliği
ile yeniden üreticilerin kullanabileceği azotlu bileşiklere dönüştürülür.
SORU : Topraktaki azotlu bileşiklerin bir bölümü bitkiler tarafından ne yapılır
CEVAP : yeniden kullanılıp tüketicilere aktarılır.
SORU : Bir bölümü ise azot ayrıştırıcı bakteriler tarafından neye dönüştürülerek atmosfere verilir.
CEVAP : azot gazına
SORU : Topraktaki azotun havaya, havadaki azotun ise toprağa karışmasına ne denir
CEVAP : azot döngüsü
III. Karbondioksit Döngüsü
SORU : Canlıların yapısında bulunan karbon elementinin kaynağı, nedir
CEVAP : atmosferde bulunan karbondioksittir.
SORU : Üretici canlılar, atmosferde bulunan karbondioksidi fotosentez yolu ile besinlerin yapısına ne olarak katar.
CEVAP :karbon elementi
SORU : Besinlerin yapısına katılan karbonun belli bir miktarı besin zinciri yoluyla kime aktarılır.
CEVAP : tüketicilere
SORU : Üreticiler ürettikleri, tüketiciler ise besin zinciri yolu ile elde ettikleri besinlerin bir kısmını solunum yoluyla atmosfere ne olarak geri verir.
CEVAP : karbondioksit
SORU : Ayrıca fosil yakıtların yanması, ölü üretici ve tüketicilerin ayrıştırıcılar tarafından parçalanması ile yapılarındaki karbon, ne olarak yine atmosfere verilir.
CEVAP : karbondioksit
SORU : Canlı ve cansız çevre arasında karbonun bu şekilde dolanımına ne denir.
CEVAP : karbon döngüsü
IV. Oksijen Döngüsü
SORU : Atmosferde kaç oranında oksijen gazı bulunur.
CEVAP : %21
SORU : Bu oran çok uzun bir döngünün sonucunda oluşmuştur. Fotosentez olayı ile su ve karbondioksit kullanılarak atmosfere ne verilir.
CEVAP : oksijen
SORU : Atmosferdeki bu oksijen, solunum olaylarında kullanılmak üzere kime geçer.
CEVAP : canlılara
SORU : Solunum sonucunda oksijen, besinlerin yapısında bulunan hidrojen ile birleşerek neyi oluşturur.
CEVAP : su buharını
SORU : Oluşan su buharı, canlılar tarafından nereye verilir.
CEVAP : atmosfere
SORU : Atmosferdeki su buharı yoğunlaşma ile sıvı hâle geçerek ne olur
CEVAP : fotosentezde tekrar kullanılabilecek hâle gelir.
SORU : Canlı ve cansız çevre arasında oksijenin bu şekildeki dolanımına ne denir.
CEVAP : oksijen döngüsü
SORU : Doğada hayati önem taşıyan besin maddeleri, canlı ve cansız çevre arasında döngü hâlindedir. Bu maddelerin döngüsünde bir bozulma ya da aksama olur ise tüm canlılar bu durumdan olumsuz etkilenir.
Örneğin karbon döngüsündeki aksama, neyi etkiler
CEVAP : fotosentez olayını dolayısı ile oksijen döngüsünü etkiler.
SORU : Bu durum sonucunda tüm canlılar bu döngülerin bozulmasından olumsuz yönde etkilenir. Benzer şekilde azot döngüsündeki bir aksama da çevredeki ölü atıkların ayrışmasını engelleyebileceğinden neye neden olabilir.
CEVAP : çevre sorunlarına
Madde döngülerinin yaşam açısından önemi nedir? Bu sorunun cevabını Genel Ağ’dan (edu, gov. tr uzantılı sitelerden) araştırarak arkadaşlarınızla tartışınız.
Cevap: Dünya, tüm canlıların yaşamı için gereken maddelerin ideal oranda bulunduğu bir gezegendir. Madde döngüleri ile sağlanan düzen bozulduğunda tüm canlılar zamanla bu durumdan olumsuz etkilenir. Örneğin karbon döngüsünün bozulması sonucu havadaki karbondioksit miktarı azalırsa fotosentez miktarı da azalır. Bunun sonucunda besin ve oksijen miktarının azalması tüm canlıları olumsuz etkiler. Benzer şekilde azot döngüsündeki bir aksaklık, ölü organizmaların toprağa karışmasını engelleyebilir. Bu durumda Dünya âdeta bir çöp yığınına döner. Örneklerden de anlaşılacağı gibi her bir madde döngüsü, doğrudan ya da dolaylı olarak canlı yaşamını etkilemektedir.
b. Çevre Sorunları
SORU : Hızla artan nüfus, plansız sanayileşme ve zararlı kimyasal kullanımı gibi olumsuzlukları beraberinde getirmektedir. Bu olumsuzluklar, neye yol açmaktadır
CEVAP : ozon tabakasının seyrelmesi ve küresel iklim değişikliği gibi çevre sorunlarına
I. Ozon Tabakası
SORU : Ozon (O3) üç adet oksijen atomundan oluşan bir gazdır. ozon gazından oluşan ve yeryüzünden 10–50 km arası yükseklikte bulunan, değişken kalınlıkta bir tabakaya ne denir
CEVAP : Ozon tabakası,
SORU : Bu tabakanın görevi,nedir
CEVAP : ultraviyole (UV) ışınlarına karşı canlıları korumaktır.
SORU : Ozon tabakası, yeryüzüne ulaşan ultraviyole ışınları için nedir
CEVAP : bir filtre görevi görür.
SORU : Ozon, havadaki miktarı az olan gazlardan biri olmasına rağmen varlığı Dünya için çok önemli olan bir gazdır. neden
CEVAP : Çünkü atmosferdeki ozon tabakası, uzaydan gelen pek çok zararlı ışına karşı bir kalkan görevi görmektedir.
SORU : Ozon miktarında ve dağılımında yaşanan değişmeler, Güneş’ten gelen zararlı ışınlara nasıl bir etkisi olmaktadır.
CEVAP : yeryüzüne kadar ulaşmasına engel olur
SORU : Ayrıca atmosferdeki ne gibi şeylere neden olmaktadır.
CEVAP : hava olaylarının seyrinin, kuvvetinin, sıklığının ve oluş şeklinin değişmesine de neden olur
SORU : Günümüzün en büyük sorunlarından biri de bu tabakanın seyrelmesidir. Peki, ozon tabakasının seyrelmesi ne demektir?
CEVAP : ozon tabakasının gittikçe inceliyor olması demektir.
SORU : İncelmenin sebeplerinden bazıları, nelerdir
CEVAP : sanayide ve günlük yaşamda kullanılan kimyasallardır.
Ozon Tabakasına Zarar Veren Kimyasallar
SORU : nelerdir
CEVAP : Kloroflorokarbonlar , Halonlar , Metil bromid
SORU : nerede kullanılırlar
CEVAP :
Kloroflorokarbonlar (CFC) ve hidrokloroflorokarbonlar (HCFC) genellikle klima sistemlerinde, buzdolaplarında ve köpük üretiminde kullanılır.
Halonlar, yangın söndürme cihazlarında kullanılır.
Metil bromid, tarımda böcek ilacı olarak kullanılır.
SORU : Ozon tabakasının seyrelmesi sonucunda ne olur
CEVAP : yeryüzüne daha fazla UV ışınları ulaşmaya başlar.
SORU : Yapılan araştırmalara göre ozon tabakasındaki seyrelmenin %1 artması, Dünya’ya gelen zararlı ultraviyole ışınlarının kaç oranında artmasına neden olmaktadır.
CEVAP : %2
SORU : Buna bağlı olarak artan ışınlar da tüm canlı organizmaları nasıl etkiler.
CEVAP : olumsuz
Ozon tabakasının; insan sağlığı, bağışıklık sistemi ve bitkiler üzerindeki etkileri aşağıda verilmiştir.
İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri
SORU : Deri kanserine yakalanmanın nedenlerinden biri, nedir
CEVAP : çok fazla güneş ışığına maruz kalmaktır.
SORU : Kanser oluşabilmesine etkisi nedir
CEVAP : ozon tabakasının tahribatıyla artan UV ışınların etkisiyle
Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Etkileri
SORU : Ultraviyole ışınlarına maruz kalmak, insanların bağışıklık sistemini etkisi nedir
CEVAP : bağışıklık sistemini zayıflatmaktadır.SORU : Bu da insan vücudunu etkisi nedir
CEVAP : sıtma gibi enfeksiyon hastalıklarına karşı çok daha hassas hâle getirmektedir.
Bitkiler Üzerindeki Etkileri
SORU : Bitkilerin, gelişme ve büyümelerini devam ettirebilmek
için fotosentez yaptıklarını öğrenmiştiniz. UV ışınları neye sebep olur.
CEVAP : , fotosentezin durmasına veya yavaşlamasına
SORU : Bitkiler, ozon tabakasının incelmesiyle neye karşı hassas hâle gelir.
CEVAP : hastalıklara, böceklere ve kuraklığa
Peki, ozon tabakasının seyrelmesi nasıl önlenebilir?
CFC (kloroflorokarbon) ve HCFC (hidrokloroflorokarbon) içeren spreyler ile içerisinde ozon tabakasına zarar veren kimyasalları bulunduran ürünleri satın almamalısınız.
Buzdolaplarının, derin dondurucuların, araç ve ev klimalarının bakımlarının düzenli olarak yaptırılmasına önem veriniz. Yalıtım malzemeleri ve ambalaj köpüklerinin de ozon tabakasına zarar veren
kimyasal maddeler içerebileceğini unutmayınız. Bu bilinçle bu ürünleri gereksiz yere tüketmeyiniz. Aksi takdirde dünyamızdaki yaşamın, geri dönüşümü olmayacak biçimde zarar göreceğini unutmayınız. Bilinçli tüketiciler olarak zararlı kimyasalların sanayideki kullanımını, alternatif maddelerle yaptıracak kamuoyu oluşturunuz
Cevap:
Ozon tabakasının seyrelme nedenleri:
Klor, flor, karbon içeren bileşikler. Bu bileşikler soğutucu, klima, sprey ve yalıtım maddelerinde kullanılmaktadır.
Hidrokloroflorokarbon gazları. Bu gazlar, buzdolabı, klima, sprey, deodorant gibi ürünlerde kullanılmaktadır.
Ozon tabakasının seyrelme nedenleri:
Klor, flor, karbon içeren bileşikler. Bu bileşikler soğutucu, klima, sprey ve yalıtım maddelerinde kullanılmaktadır.
Hidrokloroflorokarbon gazları. Bu gazlar, buzdolabı, klima, sprey, deodorant gibi ürünlerde kullanılmaktadır.
Yangın söndürücü olarak kullanılan gazlar
Böcek öldürücü ve tarımsal dezenfektanlar
Sanayi kuruluşlarının çevreye attığı atıklar
Ozon tabakasının seyrelmesinin canlılar üzerindeki etkileri:
Katarakt ve cilt kanserine neden olabilir.
İnsanda bağışıklık sistemini zayıflatır.
Bitki ve hayvanların biyoçeşitliliğini bozar.
Dünya’da sıcaklık artışı ile birlikte küresel ısınmaya neden olur.
Bitkilerde fotosentez hızı düşer böylece ürünlerde azalma olur.
Ozon tabakasının seyrelmesini önlemek için yapılabilecek bazı şeyler:
Sera gazı salınımları azaltılmalı
Fabrika bacalarında filtre kullanılmalı
Fosil yakıt kullanımı azaltılmalı
Toplu taşıma yaygınlaştırılmalı
Sanayi kuruluşlarının çevreye bıraktığı atık miktarı azaltılmalı.
II. Küresel İklim Değişikliği
Petrol ve kömür gibi fosil yakıtların kullanılması sonucu karbondioksit gazının atmosferdeki miktarı giderek artmaktadır. Karbondioksidin doğal süreçler ile ortadan kalkması çok uzun zamanda gerçekleştiği için etkisi de bir o kadar uzun sürmektedir. Atmosfere salınan karbondioksidin bir kısmı, fotosentez ve okyanus yüzeyinde çözünme ile emilip depolanabilse bile bu oran, insan kaynaklı karbondioksit salınımlarının ancak yarısına karşılık gelmektedir. Geriye kalan kısmı ise atmosferdeki miktarının günden güne artmasına neden olmaktadır.
SORU : Dünya yüzeyinden yansıyan ışınların, bazı gazlar tarafından tutulmasına ne denir
CEVAP : sera etkisi
SORU : yeryüzünden yansıyan ışınları tutma özelliği gösteren karbondioksit gibi gazlara ne denir
CEVAP : sera gazları
SORU : Bilim insanları, atmosferdeki karbondioksit miktarındaki artışın hangi nedenlerden olduğunu doğrulamışlardır.
CEVAP : insan kaynaklı
SORU : Sanayileşme ile birlikte giderek artan fosil yakıt kullanımı ve ormanlık alanların yok edilmesi, atmosferdeki karbondioksit miktarını artıran nelerdir faktörlerdir.
CEVAP : başlıca insan kaynaklı faktörlerdir.
SORU : Karbondioksidin yanı sıra sera gazlarından bir diğeri de nedir
CEVAP : metandır.
SORU : Atmosferdeki miktarı karbondioksitten çok daha az olmasına rağmen karbondioksitten kaç kat daha fazla güneş ışını tutabilme kapasitesine sahiptir.
CEVAP : 23
SORU : Bu sebepten metan gazı, sera etkisine bağlı olarak ortaya çıkan toplam ısınmanın ne kadarından sorumludur.
CEVAP : %10
SORU : Soğutma, deodorant, elektronik parça üretimi gibi alanlarda kullanılan, insanlar tarafından üretilen hangi gazlar sera etkisinin artmasına neden olmaktadır
CEVAP : kloroflorokarbonlar ve hidrokloroflorokarbonlar
SORU : Sera gazlarının neden olduğu etki sonucu Dünya’da gözlemlenebilir bir sıcaklık artışı meydana gelmektedir. Bu artışa ne denir.
CEVAP : küresel ısınma
SORU : Küresel ısınma sonucunda, Dünya ikliminde önemli değişiklikler ortaya çıkmıştır. Yerkürenin ortalama sıcaklığındaki artış ve iklimlerde oluşan değişiklikler ne olarak adlandırılmaktadır.
CEVAP : küresel iklim değişikliği
Bugün karşı karşıya olduğumuz küresel iklim değişikliği tehlikesi, ülkeleri bu konuda önlemler almaya yöneltmiştir. 1970’lerden itibaren, atmosfere yayılan sera gazlarının kısıtlanması, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması ve azot, fosfor içeren gübrelerin kullanımının azaltılması için uluslararası girişimler başlatılmıştır.
Türkiye, gerçekleştirdiği düzenlemelerle küresel iklim sisteminin korunmasına yönelik önlemleri almaya başlamıştır. İklimsel değişimin önlenebilmesi, sera gazı salınımlarının azaltılması, yenilenebilir enerji kaynaklarının etkin kullanılması ve çevre ile ilgili kanunların üzerinde hassasiyetle durulması sonucunda, küresel iklim değişikliği konusunda ülkemizde umut verici gelişmeler kaydedilmiştir. Bu konuda mücadeleyi sağlamaya yönelik tek çözüm, dünya ülkelerinin bu soruna karşı daha etkin iş birliği yapmasıdır. Sera gazlarının salınımına engel olma konusundaki ilk adım, 1997 yılında imzalanan Kyoto Protokolü ile atılmıştır. Bu protokolü ilk imzalayan 169 ülke, sera etkisine neden olan karbondioksit ve diğer gazların salınımını azaltmayı kabul etmişlerdir
Cevap: Ülkemizin de içerisinde yer aldığı Akdeniz Havzası, küresel iklim değişikliğine karşı yerkürenin en hassas bölgelerinden birisidir. Akdeniz Havzası’nda gerçekleşecek 2°C’lik bir sıcaklık artışı, beklenmeyen hava olayları, sıcak hava dalgaları, orman yangınlarının sayısında ve etkisinde artış, kuraklık ve bunlar dolayısıyla biyolojik çeşitlilik kaybı, turizm gelirlerinde azalma, tarımsal verim kaybı ve en önemlisi kuraklık olarak etkilerini hissettirecektir. WWF-Türkiye’nin gerçekleştirdiği Türkiye’nin Yarınları Projesi Sonuç Raporu’na göre iklim değişikliğinin başlıca etkileri şöyle olacak:
• Sıcaklık artışı 2030’lu yılların sonuna kadar sınırlı kalacak, bu dönemden sonra hızlı bir artış gözlenecek,
• Mevsimsel ve bölgesel farklılıklar göstermekle beraber sıcaklık artışının kış mevsiminde 4°C, yazın ise 6°C civarına ulaşması bekleniyor (1960-1990 döneminde göre),
• Kış yağışlarında Türkiye’nin genelinde azalma görülürken bir tek Kuzey Anadolu’nun doğu yarısında yağışlarda artış görülecek.
2011 yılında yayımlanan İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı da, Türkiye’de yıllık ortalama sıcaklığın gelecek yıllarda 2,5°-4°C artacağını, artışın Ege ve Doğu Anadolu Bölgeleri’nde 4°C’yi, iç bölgelerinde ise 5˚C’yi bulacağını öngörürken, Türkiye’nin yakın gelecekte daha sıcak, daha kurak ve yağışlar açısından daha belirsiz bir iklim yapısına sahip olacağını ortaya koyuyor.
İklim Değişikliği Eylem Planı, Türkiye’nin özellikle su kaynaklarının azalması, orman yangınları, kuraklık ve çölleşme, bunlara bağlı ekolojik bozulmalar gibi olumsuz etkilerden önemli ölçüde etkileneceğini öngörüyor.
c. Ekolojik Ayak İzi
SORU : canlıların birbirleri ve çevreleriyle ilişkilerini inceleyen bilim nedir
CEVAP : Ekoloji,
SORU : belli bir nüfusun doğaya karbondioksit vb. atıkların ne kadar yük oluşturduğunu hesaplamak için kullanılan bir yönteme ne denir
CEVAP : Ekolojik ayak izi
SORU :insanların yaşaması için gerekli kaynakların üretimi ve atıkların yok edilmesi amacıyla kullandıkları yaşam alanını gösteren bir ölçü nedir
CEVAP : Ekolojik ayak izi,
SORU : Yani bir toplumun tüketmiş olduğu kaynakların üretimi ve atıkların yok edilmesi için gereken alanların tümü nedir
CEVAP : Ekolojik ayak izi,
SORU : Ekolojik ayak izi bir ürün ya da bir toplum için hesaplanabildiği gibi neye göre de hesaplama yapılabilir.
CEVAP : bir kişinin tükettiği ürünlere
SORU : Örneğin bir insanın tükettiği tavuk etini ele alalım: Tavuğun yetiştirilmesinden kesimine, taşınmasından satışının yapıldığı yere kadar kapladığı bir alan vardır. Tavuk etinin üretimi ve dağıtımı sırasında karbondioksit vb. atıklar ortaya çıkar. Bu atıkların ortadan kaldırılması için yine belli bir alana ihtiyaç vardır. İşte bu alanların hepsi, tavuk etinin Dünya’ya bıraktığı nedir
CEVAP : ekolojik ayak izidir.
SORU : her insanın gezegenimize ne kadar zarar verdiğini ve bu alışkanlıklarını sürdürmesi
durumunda kaç tane daha gezegene ihtiyaç duyacağını gösteren bir hesaplama nedır.
CEVAP : Ekolojik ayak izi,
SORU : Gezegenimizde her kişinin ekolojik ayak izi aynı mıdır
CEVAP : farklıdır
Örneğin Avustralya’da yaşayan bir kişinin ekolojik ayak izi, Türkiye’de yaşayan bir kişinin ekolojik ayak izinin yaklaşık üç katına eşittir.
Siz de aşağıda verilen ekolojik ayak izi testini kullanarak kendi ekolojik ayak izinizi hesaplayınız
2) Madde döngülerinin yaşam için öneminin neler olduğunu aşağıda verilen bölüme yazınız.
Cevap: Canlıların gereksinimi olan tüm maddeler madde döngüleri sayesinde sağlanır. Madde döngüleri olmasaydı canlılık bir süre sonra biterdi.
3) Sınıftaki arkadaşlarınızdan birini seçerek ekolojik ayak izini hesaplayınız. Çıkan sonucu kendi ekolojik ayak izinizle karşılaştırarak sonuçlarını aşağıda verilen bölüme yazınız.
Cevap: Sınıftaki arkadaşlarınızdan birini seçerek ekolojik ayak izini belirlemeli ve karşılaştırmalısınız.
4) Küresel iklim değişikliğinin Dünya ve insan yaşamına nasıl bir etkisi olabileceğini aşağıdaki bölüme yazınız.
Cevap: Küresel iklim değişikliği ile birlikte sıcaklık artışı olmuş ve buzullar erimeye başlamıştır. İklim değişikliği insan sağlığını doğrudan veya dolaylı yollardan olumsuz etkileyebilmektedir. İklim değişikliği ile birlikte ölümlerin daha çok sıcak çarpması, ateş ve su kaybından kaynaklandığı, kişide kalp yetmezliği, kronik solunum hastalıkları ve inme olmasının da ölümleri artırdığı tespit edilmiştir.
4. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
Bir ulaşım aracı olarak kullandığınız otomobiller, gitmek istediğimiz yerlere kolaylıkla ulaşmanızı sağlar. Otomobillerin enerji ihtiyacı petrol ürünleri ile karşılanır. Peki, ulaşım araçlarının hemen hepsinde
kullanılan petrol ürünleri nasıl elde ediliyor olabilir? Sizce, petrol kullanımına alternatif olabilecek enerji kaynakları var mıdır?
Dünya nüfusu hızla çoğalmakta ve bununla birlikte enerji ihtiyacı da artmaktadır.
SORU : Bugünün gereksinimlerini göz ardı etmeden, gelecek kuşakların da enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına, doğal kaynakların sonuna kadar tükenmesine engel olarak kaynakların bilinçli kullanılması ne olarak adlandırılır.
CEVAP : sürdürülebilir kalkınma
SORU : Sürdürülebilir kalkınmanın kaç temel ayağı vardır.
CEVAP : 2 > kaynakların tasarruflu kullanımı ve geri dönüşümdür.
a. Kaynakların Tasarruflu Kullanımı
SORU : Kaynakların tasarruflu kullanımı, nedir ve
CEVAP : enerjinin akıllıca kullanılışı anlamına gelir
SORU : nasıl yapılır
CEVAP : gereksiz enerji tüketimini önlemekle yapılır.
SORU : Kaynakların tasarruflu kullanımı açısından üzerinde durulması gereken grup nedir
CEVAP : ailedir.
Çünkü toplumda aileler, kaynakların kullanımı ve tüketiminde rol oynayan en önemli tüketici gruplarından biridir.
Sağlıklı, rahat, temiz ve etkin bir ev ortamının oluşturulabilmesi için yürütülen ısınma, aydınlatma, temizlik, kişisel bakım gibi çeşitli faaliyetler için aileler enerji kaynaklarını kullanmakta ve buna bağlı olarak çeşitli harcamaları olmaktadır. Evde toplam enerji kullanımının yaklaşık %40’ı sıcak su sağlama, yiyecek hazırlama ve pişirme, bulaşık yıkama, çamaşır yıkama, aydınlatma, kişisel bakım, eğlenme, dinlenme ve iletişim gibi faaliyetler; %60’ı da konutun sahip olduğu özellikler ile ilişkilidir.
Özellikle konutlarda tüketilen enerjinin toplam enerji tüketiminin yaklaşık 1/3 oranında olduğu dikkate alınırsa bu alanda yapılacak tasarrufun hem aile açısından hem de ülke açısından önemi ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle bu kaynakları kullanırken dikkatli ve tasarruflu olunmalıdır.
Tasarruflu olmak için yapılması gerekenlerden bazıları şunlardır:
Enerji verimi yüksek aydınlatma araçları seçilmelidir.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı artırılmalıdır.
Gereksiz yanan ışıklar söndürülmelidir.
Açık musluklar kapatılmalı, bozulmuş ise tamir ettirilmelidir.
Evlerin ısı yalıtımları yapılmalıdır.
Doğal kaynakların hızla tükendiği günümüzde, tasarruflu olunması gerekmektedir. Örneğin sebze ve meyvelerin yıkanmasında kullanılan suların çiçek sulamak için kullanılması veya evdeki atıkların sınıflandırılarak değerlendirilmesi, kaynakların tasarruflu kullanımına yönelik projelerdendir.
b. Geri Dönüşüm
Birçoğunuz, karton kutularda ambalajlanmış süt veya meyve
sularından içmişsinizdir. Özel imal edilen karton kutularda satılan bu ürünler bir süre taze olarak saklanabilmektedir. Bu ürünlerin ambalajında, görseldeki amblemin kullanıldığına dikkat ettiniz mi? Bunun benzerlerine başka ürünlerde de rastladınız mı?
Bu amblemin kullanıldığı ürünlere örnekler veriniz.
Sizce, geri dönüşümlü ambalajlardaki ürünleri tercih etmenin
yararları neler olabilir?
SORU : Atıkların çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile ham madde olarak tekrar üretim sürecine katılmasına ne denir.
CEVAP : geri dönüşüm
Geri dönüşümü yapılan atıklara kâğıt, plastik, cam, metal, ahşap örnek verilebilir.
Atık olarak değerlendirilen maddelerin çoğu, geri dönüştürülebilir malzemelerden oluşur. Atıkların ayrıştırılarak geri dönüşüm halkasına katılması, doğanın dengesinin korunabilmesi ve doğaya verilen
zararın en aza indirilebilmesi açısından son derece önemlidir.
Kağıtlar kullanıldıktan sonra çöpe atıldığında depolama sahasında üç ayda ayrışmaktadır. Oysa kâğıt, altı kez geri dönüştürülebilmektedir. Kâğıt ve kartonun kullanıldıktan sonra geri kazanılması hâlinde;
hem ham madde temini sağlanacak hem de ülke ekonomisine katkı sağlanmış olacaktır.
Atıkların içerisinden ayrıştırılmış 1 ton kâğıdın geri dönüştürülmesi ile elde edilen veriler aşağıda sıralanmıştır. İnceleyiniz.
Kullanılmış kâğıdın tekrar kâğıt üretiminde kullanılması ile hava kirliliği %74-94, su kirliliği %35, su kullanımı %45 azalabilmektedir. Geri dönüşüm sayesinde doğal kaynaklarımız korunur, enerji tasarrufu
ve ülke ekonomisine katkı sağlanır. Çöplüklere giden atık miktarı azalır. Böylelikle geleceğe yatırım yapılabilecek kaynak sağlanabilir. Bunun için yapmamız gerekenlerden bazıları şunlardır:
Evlerimizdeki çöpleri ayrıştırmak,
Alışverişlerimizde plastik poşet kullanımını en aza indirmek,
Kâğıt kullanımında çok dikkatli olmak ve kâğıdı israf etmemek,
Alacağımız ürünlerin geri dönüşüm ambleminin olmasına dikkat etmek.
Aşağıda geri dönüşümde kullanılan cam, metal, plastik, ahşap ve kâğıt ürünlerinin çeşitli kullanım alanları verilmiştir. İnceleyiniz
Doğal kaynakların tasarruflu kullanılmaması sonucunda, hiç bitmeyecek sanılan kaynaklar giderek tükenir. Bu durum başta insanlar olmak üzere doğadaki tüm canlıları olumsuz etkiler. Ayrıca kaynak, ham madde ve enerji sıkıntısı oluşur. Bu nedenle doğal kaynaklar herkes için millî servettir ve bu kaynakların dikkatli kullanılması gerekir.
Yukarıda 2015-2016 yıllarına ait ülkemizde üretilen, piyasaya sürülen ambalaj ve ambalaj atığı sonuçları verilmiştir. Bu veriler doğrultusunda aşağıda verilen soruları cevaplayınız.
1) 2015 ve 2016 yılı verileri karşılaştırılınca hangi maddelerin geri kazanım oranı artmıştır? Aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.
Cevap: Plastik, metal ve ahşap ürünlerinin geri dönüşüm oranı 2016 yılında artmıştır.
2) 2016 yılı verilerine göre kâğıt geri kazanım oranında, 2015 yılı verilerine göre nasıl bir değişiklik olmuştur? Aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.
Cevap: 2015 yılında %103 olan geri dönüşüm oranı 2016 yılında azalarak %83’e gerilemiştir.
ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
A. Aşağıdaki soruları defterinize cevaplayınız.
1) Besin ağı nedir? Açıklayınız.
Cevap: Besin zincirindeki tüketiciler tek bir besin çeşidi ile beslenmediği için besin zincirleri birbirileri ile yakın ilişkidedir. Bu nedenle besin zincirleri iç içe geçmiş hatta birbiriyle çakışan birçok besin zincirinden oluşmuş hâldedir. Bu şekilde iç içe geçmiş besin zincirlerine besin ağı denir.
2) Etçil, otçul ve hepçil canlılara örnekler veriniz.
Cevap:
Etçil hayvanlar;
1)Kurbağa
2)Köpekbalığı
3)Leopar
4)Kaplan
5)Ayı
6)Kurt
7)Köpek
8)Kedi
9)Kartal
10)Aslan
Otçul Hayvanlar;
1)İnek
2)Koyun
3)Geyik
4)At
5)Fil
6)Zürafa
7)Zebra
8)Keçi
9) Sığır
10)Tavşan
Hepçil Hayvanlar;
1) Fare
2)Tavuk
3)Maymun
4)Kuş
5)Ayı
5)Ayı
3) Ekoloji piramitlerinde enerji kaybı yaşanmasının sebeplerini açıklayınız.
Cevap: Ekoloji piramitlerinde beslenme basamakları arasında enerji kayıpları yaşanmasının nedeni enerji akışı esnasında enerjinin bir kısmı etçil, otçul gibi diğer canlılara, bir kısmı da canlının kendisi tarafından kullanılması sonucu çevreye ısı enerjisi olarak aktarılmasıdır.
4) Üretici canlılara örnekler veriniz.
Cevap: Yeşil bitkiler, mavi yeşil algler, siyonobakteriler üretici canlı örneklerindendir.
5) Fotosentez nedir? Açıklayınız.
Cevap: Karbondioksit ve suyun ışık altında besin ve oksijene dönüştürülmesine fotosentez denir.
6) Oksijenli solunum sonucu açığa çıkan maddeleri açıklayınız.
Cevap: Oksijenli solunum sonucunda karbondioksit ve su açığa çıkarken canlı için gerekli olan enerji de üretilmiş olur.
7) Azot döngüsü nedir? Açıklayınız.
Cevap: Organizmalar öldüklerinde azotun doğaya dönüşü için ayrıştırıcıların etkinlikleri başlar. Böylece canlı atıkları, ayrıştırıcıların etkinliği ile yeniden üreticilerin kullanabileceği azotlu bileşiklere dönüştürülür. Topraktaki azotlu bileşiklerin bir bölümü bitkiler tarafından yeniden kullanılıp tüketicilere aktarılır. Bir bölümü ise azot ayrıştırıcı bakteriler tarafından azot gazına dönüştürülerek atmosfere verilir. Topraktaki azotun havaya, havadaki azotun ise toprağa karışmasına azot döngüsü denir.
8) Ozon tabakasının seyrelme nedenleri nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Kloroflorokarbonlar, hidrokloroflorokarbonlar, halonlar, metil bromid içeren maddelerin kullanılması ozon tabakasının seyrelme nedenlerindendir.
9) Küresel iklim değişikliğinin olası sonuçları nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Buzulların erimesi, deniz seviyesinin yükselmesi, bazı bölgelerin sular altında kalması, bazı bitki ve hayvanların nesillerinin tükenmesi, tarım ürünlerinin azalması küresel iklim değişikliğinin olası sonuçlarındandır.
B. Aşağıda çerçeve içerisinde bazı ifadeler verilmiştir. Bu ifadelerden uygun olanları kullanarak cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
1) Ölü bitki ve hayvan atıklarından beslenen canlılara……….ayrıştırıcı canlılar…….denir.
2) Birinci dereceden tüketicilere………koyun……….örnek olarak verilebilir.
3) Birbiri içerisine geçmiş besin zincirlerine………..besin ağı………..denir.
4) Ekoloji piramitlerinde üreticiden tüketicilere doğru gidildikçe birey sayısı……azalır……
5) Fotosentez yapan canlılara ………….bazı bakteriler………….örnek verilebilir.
6) Oksijenli solunumda, fermantasyona göre daha ………..fazla………enerji üretilir.
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
1) ..................... Ceylan > Kurt > Kaplan
Yukarıda bir besin zinciri verilmiştir. Bu besin zincirinde noktalı bölüme aşağıdakilerden hangisi yazılamaz?
A) Ot B) Çekirge C) Buğday D) Mısır
CEVAP : B
2) Ekoloji piramidinin her basamağında bulunan canlı türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Üretici canlılar
B) Tüketici canlılar
C) Ayrıştırıcı canlılar
D) Etçil canlılar
CEVAP : C
CEVAP : A
CEVAP : D
CEVAP : B
CEVAP .B
7) Canay, uzun zamandır görmediği, üniversite yurdunda oda arkadaşlığı yaptığı arkadaşının
doğum günü için güzel bir çiçek almıştır. Çiçeği iki gün sonra arkadaşına verecek olan Canay, aşağıdakilerden hangisini yaparsa çiçeği solmadan arkadaşına verebilir?
A) Çiçeği karanlık bir odada bekletirse
B) Çiçeği şeffaf bir poşet ile sararsa
C) Çiçeği odanın penceresinin kenarına koyarsa
D) Çiçeği buzdolabında saklarsa
CEVAP : C
8) Solunum sonucu elde edilen enerji aşağıda verilen yapılardan hangisinde depolanır?
A) DNA B) Fosfat C) ATP D) Besin
CEVAP : C
CEVAP : A
Yiyecek ve İçeceklerimizi Dönüştüren Sihir: Fermantasyon
Bazı mikroorganizmalar sütte, tahıllarda, sebze ve meyvelerde değişimlere neden olur. Bu değişim, fermantasyon adı verilen bir olayla gerçekleşir. Yoğurt, peynir, kefir, sirke, turşu, boza, tarhana,
sucuk ve benzeri ürünler fermantasyon sonucu oluşan ürünlerdir. Fermantasyonu gerçekleştirmek için yiyecek ve içeceklerin içine maya gibi canlı mikroorganizmalar eklenir.
Et, süt, meyve ve sebzeler uygun koşullarda saklanmazsa çabucak bozulur. Ayrıca bazı yiyecekler belirli mevsimlerde bolca bulunurken diğer mevsimlerde azalır ya da hiç bulunmaz. Fermantasyon, kısa sürede bozulabilen yiyecek ve içeceklerin hem dayanma sürelerini hem de besin değerlerinini artırır. Etten yapılan sucuk, pastırma; sütten yapılan yoğurt, kefir, peynir; sebzelerden yapılan
turşu; tahıllardan yapılan tarhana, ekmek; meyvelerden yapılan sirke en çok tükettiğimiz fermante ürünlerdendir.
Örneğin soya sosu, soya fasulyesinin bir-iki yıl ahşap tanklarda canlı mikroorganizmalarla fermantasyona bırakılması sonucunda oluşur.
10 ve 11. soruları “Yiyecek ve İçeceklerimizi Dönüştüren Sihir: Fermantasyon” parçasına göre cevaplayınız.
10) Aşağıda fermantasyon ile ilgili yapılan yorumlardan hangisi doğrudur?
A) Fermantasyona neden olan mikroorganizmalar bir süre sonra ölür.
B) Bazı sebze ve meyveler fermantasyon ile başka ürünlere dönüşmez.
C) Fermantasyon yapan canlılar enerji ihtiyaçlarını karşılamış olur.
D) Fermante ürünlerin günlük yaşamda kullanımı oldukça yaygındır.
CEVAP : D
11) Aşağıda verilen ürünlerden hangisi fermantasyon sonucu üretilen ürünlerden biri değildir?
A) Sucuk B) Boza C) Reçel D) Sirke
CEVAP : C
CEVAP : B
13) Canlıların yapısında bulunan elementlerin tekrar tekrar doğada kullanılmasına madde döngüsü
denir. Madde döngüleri; su döngüsü, azot döngüsü, karbondioksit ve oksijen döngüsüdür.
Buna göre madde döngülerinde bozulma;
I. Ayrıştırıcılar
II. Tüketiciler
III. Otçullar
gibi canlılardan hangilerinin yaşamını olumsuz etkiler?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III
CEVAP :D
14) Kloroflorakarbonlar (CFC) ve hidrokloroflorokarbonlar (HCFC), ozon tabakasının incelmesine
neden olan gazlardandır. Bu gazların atmosfere salınımına engel olmak için;
I. Klima bakımlarının düzenli yaptırılması
II. CFC içermeyen deodorantların kullanılması
III. Tarımda böcek ilacı kullanımının azaltılması
Yukarıdaki verilenlerden hangileri yapılabilir?
A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III D) I ve II
CEVAP : A
15) Ekolojik ayak izi hesaplaması;
I. Bireyler
II. Toplumlar
III. Ürünler
Yukarıdaki verilenlerden hangileri için uygulanabilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III
CEVAP : D
16) Bugünün gereksinimlerini göz ardı etmeden, gelecek kuşakların da enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına, doğal kaynakların sonuna kadar tükenmesine engel olarak kaynakların bilinçli kullanılması .............................................. olarak adlandırılır.
Yukarıdaki noktalı yere aşağıdaki verilenlerden hangisi yazılmalıdır?
A) Geri dönüşüm
B) Sürdürülebilir kalkınma
C) Enerji tasarrufu
D) Devlet politikası
CEVAP . B
17) Aşağıda verilen maddelerden hangisinin geri dönüşümü yapılamaz?
A) Sebze atıkları
B) Tahta parçaları
C) Cam kırıkları
D) Ders kitapları
CEVAP . A
18) Aşağıda verilen maddelerden hangisi geri dönüşümü yapılabilen metal atıklardan değildir?
A) Konserve kapakları
B) Yağ tenekeleri
C) Şampuan kutuları
D) İnşaat demirleri
CEVAP . C
qwe
Cevap: Ekoloji piramitlerinde beslenme basamakları arasında enerji kayıpları yaşanmasının nedeni enerji akışı esnasında enerjinin bir kısmı etçil, otçul gibi diğer canlılara, bir kısmı da canlının kendisi tarafından kullanılması sonucu çevreye ısı enerjisi olarak aktarılmasıdır.
4) Üretici canlılara örnekler veriniz.
Cevap: Yeşil bitkiler, mavi yeşil algler, siyonobakteriler üretici canlı örneklerindendir.
5) Fotosentez nedir? Açıklayınız.
Cevap: Karbondioksit ve suyun ışık altında besin ve oksijene dönüştürülmesine fotosentez denir.
6) Oksijenli solunum sonucu açığa çıkan maddeleri açıklayınız.
Cevap: Oksijenli solunum sonucunda karbondioksit ve su açığa çıkarken canlı için gerekli olan enerji de üretilmiş olur.
7) Azot döngüsü nedir? Açıklayınız.
Cevap: Organizmalar öldüklerinde azotun doğaya dönüşü için ayrıştırıcıların etkinlikleri başlar. Böylece canlı atıkları, ayrıştırıcıların etkinliği ile yeniden üreticilerin kullanabileceği azotlu bileşiklere dönüştürülür. Topraktaki azotlu bileşiklerin bir bölümü bitkiler tarafından yeniden kullanılıp tüketicilere aktarılır. Bir bölümü ise azot ayrıştırıcı bakteriler tarafından azot gazına dönüştürülerek atmosfere verilir. Topraktaki azotun havaya, havadaki azotun ise toprağa karışmasına azot döngüsü denir.
8) Ozon tabakasının seyrelme nedenleri nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Kloroflorokarbonlar, hidrokloroflorokarbonlar, halonlar, metil bromid içeren maddelerin kullanılması ozon tabakasının seyrelme nedenlerindendir.
9) Küresel iklim değişikliğinin olası sonuçları nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Buzulların erimesi, deniz seviyesinin yükselmesi, bazı bölgelerin sular altında kalması, bazı bitki ve hayvanların nesillerinin tükenmesi, tarım ürünlerinin azalması küresel iklim değişikliğinin olası sonuçlarındandır.
10) Geri dönüşümün ülke ekonomisine katkısı nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Geri dönüşüm ile ekonomik açıdan, göz ardı edilemez bir değer olan ambalaj atıkları, çöp olmaktan çıkarılıp, yeniden değerlendirme yoluna gidilmesi ekonomik yönden, çevre kirliliğinin giderilmesi açısından, doğal kaynakların verimli kullanılması ve enerji tasarrufu sağlanması için önemlidir. Geri dönüşüm tesislerinde üretilen ürünlerin satışı, ülke ekonomisine katkı sağlayabilir. Ayrıca bu tesislerde çalışan insanlara iş imkânı sağlanarak hem ülke ekonomisine hem de aile ekonomisine katkıda bulunmuş olunur.
1) Ölü bitki ve hayvan atıklarından beslenen canlılara……….ayrıştırıcı canlılar…….denir.
2) Birinci dereceden tüketicilere………koyun……….örnek olarak verilebilir.
3) Birbiri içerisine geçmiş besin zincirlerine………..besin ağı………..denir.
4) Ekoloji piramitlerinde üreticiden tüketicilere doğru gidildikçe birey sayısı……azalır……
5) Fotosentez yapan canlılara ………….bazı bakteriler………….örnek verilebilir.
6) Oksijenli solunumda, fermantasyona göre daha ………..fazla………enerji üretilir.
7) Canlılar farklı besinlerden elde ettikleri enerjiyi …….ATP………..şekline çevirerek kullanır.
8) Hamurun mayalanmasını sağlayan ………….fermantasyon…………….yapan canlılardır.
9) Canlıların yapısında bulunan elementlerin tekrar tekrar doğada kullanılmasına……….madde döngüsü…………denir.
10) Güneşin zararlı ışınlarını süzerek koruyucu bir tabaka oluşturan atmosfer bölümüne……………ozon tabakası……….denir.
11) Belli bir nüfusun, doğada ne kadar yük oluşturduğunu hesaplamak için oluşturulmuş yönteme ………ekolojik ayak izi……… denir.
12) Fotosentez hızı………yeşil………..ışıkta en azdır.
13) Sürdürülebilir kalkınmanın en önemli ayaklarından biri de………geri dönüşüm………dür.
C. Aşağıdaki bilgiler doğru ise yay ayraç içine “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
Cevap:
1) (D) 2) (D) 3) (Y) 4) (D) 5) (Y) 6) (Y) 7) (D) 8) (Y) 9) (Y) 10) (D)
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
1) ..................... Ceylan > Kurt > Kaplan
Yukarıda bir besin zinciri verilmiştir. Bu besin zincirinde noktalı bölüme aşağıdakilerden hangisi yazılamaz?
A) Ot B) Çekirge C) Buğday D) Mısır
CEVAP : B
2) Ekoloji piramidinin her basamağında bulunan canlı türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Üretici canlılar
B) Tüketici canlılar
C) Ayrıştırıcı canlılar
D) Etçil canlılar
CEVAP : C
CEVAP : ACEVAP : DCEVAP : BCEVAP .B7) Canay, uzun zamandır görmediği, üniversite yurdunda oda arkadaşlığı yaptığı arkadaşının
doğum günü için güzel bir çiçek almıştır. Çiçeği iki gün sonra arkadaşına verecek olan Canay, aşağıdakilerden hangisini yaparsa çiçeği solmadan arkadaşına verebilir?
A) Çiçeği karanlık bir odada bekletirse
B) Çiçeği şeffaf bir poşet ile sararsa
C) Çiçeği odanın penceresinin kenarına koyarsa
D) Çiçeği buzdolabında saklarsa
CEVAP : C
8) Solunum sonucu elde edilen enerji aşağıda verilen yapılardan hangisinde depolanır?
A) DNA B) Fosfat C) ATP D) Besin
CEVAP : C
CEVAP : A
Yiyecek ve İçeceklerimizi Dönüştüren Sihir: Fermantasyon
Bazı mikroorganizmalar sütte, tahıllarda, sebze ve meyvelerde değişimlere neden olur. Bu değişim, fermantasyon adı verilen bir olayla gerçekleşir. Yoğurt, peynir, kefir, sirke, turşu, boza, tarhana,
sucuk ve benzeri ürünler fermantasyon sonucu oluşan ürünlerdir. Fermantasyonu gerçekleştirmek için yiyecek ve içeceklerin içine maya gibi canlı mikroorganizmalar eklenir.
Et, süt, meyve ve sebzeler uygun koşullarda saklanmazsa çabucak bozulur. Ayrıca bazı yiyecekler belirli mevsimlerde bolca bulunurken diğer mevsimlerde azalır ya da hiç bulunmaz. Fermantasyon, kısa sürede bozulabilen yiyecek ve içeceklerin hem dayanma sürelerini hem de besin değerlerinini artırır. Etten yapılan sucuk, pastırma; sütten yapılan yoğurt, kefir, peynir; sebzelerden yapılan
turşu; tahıllardan yapılan tarhana, ekmek; meyvelerden yapılan sirke en çok tükettiğimiz fermante ürünlerdendir.
Örneğin soya sosu, soya fasulyesinin bir-iki yıl ahşap tanklarda canlı mikroorganizmalarla fermantasyona bırakılması sonucunda oluşur.
10 ve 11. soruları “Yiyecek ve İçeceklerimizi Dönüştüren Sihir: Fermantasyon” parçasına göre cevaplayınız.
10) Aşağıda fermantasyon ile ilgili yapılan yorumlardan hangisi doğrudur?
A) Fermantasyona neden olan mikroorganizmalar bir süre sonra ölür.
B) Bazı sebze ve meyveler fermantasyon ile başka ürünlere dönüşmez.
C) Fermantasyon yapan canlılar enerji ihtiyaçlarını karşılamış olur.
D) Fermante ürünlerin günlük yaşamda kullanımı oldukça yaygındır.
CEVAP : D
11) Aşağıda verilen ürünlerden hangisi fermantasyon sonucu üretilen ürünlerden biri değildir?
A) Sucuk B) Boza C) Reçel D) Sirke
CEVAP : C
CEVAP : B
13) Canlıların yapısında bulunan elementlerin tekrar tekrar doğada kullanılmasına madde döngüsü
denir. Madde döngüleri; su döngüsü, azot döngüsü, karbondioksit ve oksijen döngüsüdür.
Buna göre madde döngülerinde bozulma;
I. Ayrıştırıcılar
II. Tüketiciler
III. Otçullar
gibi canlılardan hangilerinin yaşamını olumsuz etkiler?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III
CEVAP :D
14) Kloroflorakarbonlar (CFC) ve hidrokloroflorokarbonlar (HCFC), ozon tabakasının incelmesine
neden olan gazlardandır. Bu gazların atmosfere salınımına engel olmak için;
I. Klima bakımlarının düzenli yaptırılması
II. CFC içermeyen deodorantların kullanılması
III. Tarımda böcek ilacı kullanımının azaltılması
Yukarıdaki verilenlerden hangileri yapılabilir?
A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III D) I ve II
CEVAP : A
15) Ekolojik ayak izi hesaplaması;
I. Bireyler
II. Toplumlar
III. Ürünler
Yukarıdaki verilenlerden hangileri için uygulanabilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III
CEVAP : D
16) Bugünün gereksinimlerini göz ardı etmeden, gelecek kuşakların da enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına, doğal kaynakların sonuna kadar tükenmesine engel olarak kaynakların bilinçli kullanılması .............................................. olarak adlandırılır.
Yukarıdaki noktalı yere aşağıdaki verilenlerden hangisi yazılmalıdır?
A) Geri dönüşüm
B) Sürdürülebilir kalkınma
C) Enerji tasarrufu
D) Devlet politikası
CEVAP . B
17) Aşağıda verilen maddelerden hangisinin geri dönüşümü yapılamaz?
A) Sebze atıkları
B) Tahta parçaları
C) Cam kırıkları
D) Ders kitapları
CEVAP . A
18) Aşağıda verilen maddelerden hangisi geri dönüşümü yapılabilen metal atıklardan değildir?
A) Konserve kapakları
B) Yağ tenekeleri
C) Şampuan kutuları
D) İnşaat demirleri
CEVAP . C
qwe
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder